كاش گويان، براى داشتن نعمتهاى پيشين خويش تأسف مى‏خورند. توضيح اينكه خداوند دنيا را بر ابتلا و امتحان استوار كرده است و از هر كس مطابق دارايى‏اش آزمايش مى‏شود. هر كس كمالات ويژه دارد، محاسبات ويژه و افزون‏تر نيز دارد. يونس پيامبر عليه السلام به واسطه اندكى تعجيل بر درخواست عذاب، مصيبتى سخت را تجربه مى‏كند ^۱ و اين نيست جز اينكه كمالات افزون‏تر، حسابرسى ويژه خود را مى‏طلبد. خداوندى كه براى حواريون مائده آسمانى نازل مى‏كند، اين نكته را نيز يادآور مى‏شود كه كفران آنان پس از آن مائده، عذابى اختصاصى خواهد داشت. ^۲
مرورى بر قرآن نشان مى‏دهد كه همه كسانى كه از اين كمالات بهره بردند، به سلامت، از منزل آزمايش عبور نكردند. قوم لوط كه فرشتگان را ديدند به جاى پاسداشت اين لطف الاهى در آنان طمع هم كردند و اين طليعه عذاب آنان گشت. ^۳ سامرى - به اذعان خود - بر چيزى آگاه شد كه ديگران نفهميدند. وى اثر مركب يا پاى رسول (جبرئيل) را كه اكسير زندگانى بود، برگرفت و با آن گوساله را به صدا درآورد. ^۴بلعم باعورا كه مستجاب الدعوه بود، با سوء استفاده از همين ويژگى خدادادى خود را به ورطه هلاك انداخت. ^۵
بنابراين، اعطاى مقامات و كمالات ماورايى براى صاحبان آن، وسيله امتحان متناسب با آن است و هر فردى اختيار دارد كه بهره‏مندى از مقامات و كمالات ويژه را با شكر نعمت همراه سازد يا چنين كمالاتى را پلى براى انحطاط خود گرداند.

6. مواجهه جهان خارج با انبيا

گزارشهاى دينى به‏روشنى نشان مى‏دهد كه خداوند، مواجهه جهان خارج با اوليايش را در مواردى متمايز كرده است. البتّه اين بدان معنا نيست كه جهان هستى