تشبيهات و تمثيلات قرآن و فرهنگ زمانه‏ - صفحه 26

عقرب، مار، پرنده‏ها، و... نوشته‏اند. تمام اينها نشان‏دهنده ارتباط عرب با حيوانات و توجّه به آنهاست. در قرآن نيز اسامى حيوانات بسيار آمده است و آنچه در تشبيهات قرآن از حيوانات وجود دارد و در محيط عربى نيز يافت مى‏شود، تشبيه به سگ، خر، شتر، ملخ، عنكبوت، مگس و... است.
- تشبيه كافر به سگ در دورى از آيات الاهى و دلبستگى به دنيا. ۱
سگ حيوانى است كه عرب آن را مى‏شناختند، با تمام خصايص و حالات آن آشنا بودند و از آن بى‏نياز نبودند. اوّلين نياز آنها به سگ براى حراست و نگهبانى بود تا از زمينهاى كشاورزى آنان و همچنين راهزنان و... آنها را حراست كند. عرب سگ را حيوانى با وفا مى‏دانستد، امّا در عين حال سگ حيوانى ذليل و خبيث نزد آنان بود كه وقتى مى‏خواستند شخصى را مذمت كنند، او را به سگ تشبيه مى‏كردند. ۲
- تشبيه يهود به خر در عدم عمل به تورات در عين حمل آن. ۳ در اين آيه، از ميان تمام حيوانات، يهود را به خر تشبيه كرده است؛ به اين دليل كه خر از مشهورترين حيوانات به جهالت و نادانى است. در اينجا براى بيان جهل يهود نسبت به تورات و عدم استفاده از آن، چنين تشبيه انجام شده است.
- تشبيه كافران به چارپايان در شدّت دلبستگى آنها به متاع دنيا و اكتفاى آنان به خوردن. ۴
- تشبيه كافران به چارپايان در گمراهى آنان و عدم تدبر در آيات. ۵
از ميان دو تشبيه آخر، تشبيه مشركان در دلبستگى و علاقه به دنيا، بدترين تشبيهات است و نهايت تحقير آنان است. چنين تشبيهاتى در كلام عرب فراوان است بدان سبب كه عرب كم خوردن را مى‏ستود؛ زيرا تجربه براى آنان ثابت كرده بود كه خوردن زياد باعث ايجاد بيمارى و قساوت قلب مى‏شود.
- تشبيه خروج مردم از قبرها در روز قيامت به ملخها. ۶ در اين آيه

1.اعراف (۷): ۱۷۵-۱۷۶

2.۵: ص ۱۷۴؛ ۲۸: ص ۲۰۷

3.جمعه (۶۲): ۵

4.محمّد صلى اللَّه عليه و آله (۴۷): ۱۲

5.فرقان (۲۵): ۴۴

6.قمر (۵۴): ۶-۸

صفحه از 33