تشبيهات و تمثيلات قرآن و فرهنگ زمانه‏ - صفحه 12

2-1-3- صفت [زركشى‏]. ۱
2-1-4- عبرت و آيه [ ابن‏منظور]. ۲
2-1-5- حجّت و حديث [ فيروزآبادى‏]. ۳
2-1-6- امر عجيب و غريب [ على اصغر حكمت‏]. ۴
2-1-7- قصّه و داستان [ لوييس معلوف‏]. ۵

2-2- معناى اصطلاحى مَثَل‏

كلمه «مَثَل» علاوه بر معانى لغوى آن، در اصطلاح نيز داراى تعاريف مختلفى است:
2-2-1- مَثَل عبارت از قولى است درباره چيزى كه شبيه است به قولى درباره چيز ديگر كه بين آنها مشابهتى است، تا يكى آن ديگرى را بيان كند. ۶
2-2-2- مَثَل عبارت است از كلمه‏اى كه در ظاهر آن حقيقتى نيست، ولى در باطن در بر دارنده معانى عاليه و تعاليم پر مغز است. ۷
2-2-3- مَثَل در اصل تشبيهى است كه در آن، حالت دومى به اولى تشبيه شده است. ۸
2-2-4- مَثَل به معناى وصفى است كه چيزى را در آن حالى كه هست مجسّم كند؛ چه اينكه آن وصف واقعيّت خارجى داشته باشد و چه اينكه صِرف فرض و خيال باشد؛ مانند مثلهايى كه در قالب گفتگوى حيوانات يا جمادات با يكديگر آورند. ۹
بنابراين، مَثَل، گفته‏اى است كه مانند يك گفته ديگر باشد و مفهوم آن را واضح كند؛ وصف يك كميت يا كيفيت يا صورت يا سيرت از روى ستايش يا نكوهش، و مانند كردن چيزى به چيزى. ۱۰

1.۲۰: ج ۱، ۴۹۰

2.۲: ج ۴، ص ۳۶۵۷

3.۲۹: ج ۴، ص ۴۹

4.۱۵: ص ۳۳۲

5.۳۲: ج ۲، ص ۱۸۶۸

6.۱۸: ص ۷۵۹

7.۱۵: ص ۱ به نقل از شريشى شارح مقامات حريرى‏

8.۳۳: ص ۲۵

9.۱۵: ج ۱۴، ص ۶۰۵

10.۱۱: ص ۱۴

صفحه از 33