1. شبه و مثل در لغت يكى هستند و در هر دوى آنها مقصود، تساوى در صفت است.
2. معمولاً تشبيه و تمثيل به امور محسوس نزد مردم صورت مىگيرد.
3. حدّ فاصلى بين تشبيه و تمثيل وجود ندارد. معناى تشبيه همان تمثيل و معناى تمثيل همان تشبيه است.
ابوعبيده معمَربن مثنّى در «مجاز القرآن»، و فرّاء در «معانى القرآن» در موارد بسيارى تمثيل را مرادف تشبيه به كار بردهاند. ۱
در قرآن نيز ميان استعمال واژه مَثَل و مِثل با تشبيهات قرآن ارتباط وجود دارد.
لفظ مَثَل و مِثل از يك ريشه و در يك معنا هستند؛ امّا در كاربرد قرآنى با يكديگر متفاوتاند. لفظ مِثل از ادات تشبيه است و در قرآن همواره بر سر مشبّه آمده است ۲ ؛ امّا لفظ مَثَل برخلاف لفظ مِثل، از ادات تشبيه به حساب نمىآيد. لفظ مَثَل در قرآن در سه مورد بر مشبّه ۳ ، هفت جا بر مُشبّه بِه ۴ ، و ده جا بر سر طرفين تشبيه آمده است. ۵ هرجا اين لفظ بر سر مشبّه وارد شده است، كاف تشبيه نيز آمده؛ در حالى كه اگر لفظ مَثَل از ادات تشبيه بود، نيازى به كاف تشبيه نداشت.
بر اساس مطالب ذكر شده در باب رابطه تشبيه و تمثيل، در اين مقاله، دو كلمه تشبيه و تمثيل، مترادف با يكديگر به كار رفته و برخى از آياتى كه به شكلى از شباهت دادن چيزى به چيز ديگر و مثليّت و برابرى دو امر سخن گفته و با موضوع ما در ارتباط بوده، مورد بررسى قرار گرفته است.
1.۵: ص ۱۹
2.بقره (۲): ۱۱۳ و ۲۱۴ و ۲۲۸ و ۲۳۳ ؛آل عمران (۳): ۷۳؛ نساء (۴): ۱۱ و ۷۶؛ انعام (۶): ۹۳ و...
3.حديد (۵۷): ۲۰؛ حشر (۵۹): ۱۵
4.يونس (۱۰): ۲۴؛ هود (۱۱): ۲۴؛ ابراهيم (۱۴): ۱۷ و ۱۸؛ كهف (۱۸): ۴۵؛ نور (۲۴): ۳۵؛ فتح (۴۸): ۲۹
5.بقره (۲): ۱۷ و ۱۷۱ و ۲۶۱ و ۲۶۴ و ۲۶۵؛ آل عمران (۳): ۵۹ و ۱۱۷؛ اعراف (۷): ۱۷۶؛ عنكبوت (۲۹): ۴۱؛ جمعه (۶۲): ۵
