تشبيهات و تمثيلات قرآن و فرهنگ زمانه‏ - صفحه 23

مى‏باريد و اين نوع باران و همچنين رعد و برق، در شعر عرب بسيار ديده مى‏شود. ۱
- تشبيه به سراب. ۲ تشبيه به سراب و عبارت يحسبه الظمآن، اشاره به گرما و كمى آب در محيط عربستان دارد؛ چرا كه سراب در گرماى زياد و روى زمين هموار تشكيل مى‏شود و در اين زمان نياز به آب افزايش مى‏يابد. ۳
- تشبيه به سيل. ۴ خداوند براى حق و اهل آن به آبى كه از آسمان نازل مى‏شود و با آن سيل جارى مى گردد، مثال زده است؛ چرا كه اعراب، سيل را مى‏شناختند و بسيار اتّفاق مى‏افتاد كه مدّت زيادى باران نمى‏باريد و ناگهان باران شديدى مى‏آمد و سيل جارى مى‏شد و همه جا را خراب مى‏كرد. ۵
* نهرها (انهار)
- تمثيل نهرهاى بهشتى. ۶
مطالب موجود در اين تشبيه با فرهنگ عرب تناسب كامل دارد و از آن مدلولات بسيارى را مى‏توان فهميد كه نشان‏دهنده فرهنگى است كه مردم عرب در بيشتر مناطق حجاز با آن آشنا بودند؛ مثلاً:
- آب: از عناصر اصلى در فرهنگ عرب كه در اينجا در ابتداى تمثيل، از آن ياد شده است. (ماء غير آسن)
- انهار: مردم عربستان به دليل كمى آب، نهرهاى زيادى نداشتند و اغلب از آب چاههايى كه براى ذخيره آب حفر مى‏كردند، استفاده مى‏نمودند.
- از امور ديگر در سرزمين حجاز، گرماى آن است؛ گرمايى كه لبنيّات را فاسد مى‏كرد. جايگاه لبنيّات نيز در محيط عرب با توجّه به دامدارى آنها كاملاً آشكار است. (لبن لم يتغيّر طعمه)
- از ديگر مسائلى كه در اين آيه به آن اشاره شده، مسئله خمر و شراب است.

1.الاطرقچى، ۱۹۷۸م، ۸۵

2.نور (۲۴): ۳۹

3.۵: ص ۹۴؛ ۲۸: ص ۲۰۶

4.رعد (۱۳): ۱۷

5.۵: ص ۱۰۰

6.محمّد صلى اللَّه عليه و آله (۴۷): ۱۵

صفحه از 33