الف) انعكاس باورها

در تشبيهات قرآن، گاه لغاتى به كار رفته است كه برخاسته از فرهنگ، عقايد و باورهاى عرب جاهلى است؛ مانند:
- تشبيه به «رؤوس الشياطين» ^۱
اين تشبيه به رؤوس الشياطين به جهت قبح و زشتى آن است. عرب زشت‏ترين چهره‏ها را به شيطان مثال مى‏زنند. هر چند شياطين غير حسى هستند، ولى در ميان عرف و عوام يك اصطلاح شده و جزء باورهاى آنان درآمده است. قرآن نيز براى تصوير كردن زشتى، چيزى را از ذهن مخاطبان خود برگرفته است.
- تشبيه به «استهوته الشياطين» ^۲
تأكيد در اين تشبيه، بر حيرتى است كه به فرد مشرك بعد از توحيد او دست مى‏دهد. آن زمان كه قلب او بين هدايت و گمراهى سرگردان است. چنين فردى همانند كسى است كه شيطان در ميانه راه او را فريب داده و عقل و دل او را برده است. اين تشبيه بر اساس گمانهاى عرب آمده است كه معتقد بودند، شيطان خود را به گونه‏اى به فرد نشان مى‏دهد و او را به دنبال خود مى‏كشد و فرد نمى‏داند كه او را به كجا مى‏برد و سپس او را نابود مى‏كند.

ب) انعكاس عادات و صفات

عرب جاهلى در زمان صلح و آرامش، بخشنده و جوانمرد بود و بخشش و كرم را از مظاهر سيادت و سرورى مى‏دانست. آنها در دفاع از شرافت قبيله يا زنان خود و حفظ آنان از خوارى اسارت، شجاع بودند و در اين راه به مرگ اعتنايى نمى‏كردند. در ميان اعراب، افرادى بودند كه به پاكدامنى و چشم‏پوشى از زنان شهرت داشتند. پاكدامنى نيز مانند شجاعت و سخاوت از شرايط سرورى تلقّى مى‏شد. اعراب به وفادارى نسبت به عهد و پيمان و نفرت از پيمان‏شكنى و نيرنگ مشهورند. ^۳ از جمله عادات و صفات عرب جاهلى - كه در تشبيهات