بدل سازى در حديث ثقلين‏ - صفحه 27

حديث ثقلين را از دو منبع قديمى نقل كرده است:
1) كتاب «الغيلانيات» از ابوبكر شافعى؛ ۱
2) كتاب «الإبانة» از ابونصر سجزى. ۲

بررسى دو متن ياد شده:

هيچ‏كدام از اين دو متن مورد اعتماد و استناد نيستند:
متن اوّل مورد اعتماد نيست؛ زيرا:
اوّلاً: كتاب «الغيلانيات من أجزاء الأحاديث» تأليف ابوبكر شافعى، متوفّاى 354 ق. به دست ما نرسيده و متّقى هندى سند آن را نقل نكرده است، تا سند آن را بررسى كنيم.
ثانياً: اگر سند آن همان باشد كه دارقطنى آن را به نقل از ابوبكر شافعى در سنن خود آورده، در طريق آن «صالح‏بن موسى» قرار گرفته و ما بى‏اعتبار بودن آن را در ذيل حديث سوّم نقل كرديم.
متن دوّم نيز مورد اعتماد و استناد نيست؛ زيرا:
اوّلاً: دو برادر در يك زمان زندگى مى‏كردند كه هر دو ملقّب به: «سجزى» و مكنّى به: «ابونصر» بودند، يكى: عبداللَّه‏بن سعيدبن حاتم، متوفّاى 469 ق. و ديگرى: عبيداللَّه‏بن سعيدبن حاتم، متوفّاى 444 ق. و ما نمى‏دانيم كه منظور متّقى هندى از «ابونصر سجزى» كدامين برادر است.
ثانياً: هر يك از اين دو برادر كتابى به نام «الإبانة» داشتند: الإبانة فى الرّدّ على الرّافعين، از عبداللَّه‏بن سعيدبن حاتم؛ الإبانة الكبرى فى مسألة القرآن، از عبيداللَّه‏بن سعيدبن حاتم ۳ و ما نمى‏دانيم كه منظور از كتاب «الإبانة» كدامين است.
ثالثاً: اين كتابها به دست ما نرسيده و متّقى هندى نيز سند آنها را براى ما نقل نكرده است.

1.متّقى هندى، ج ۱، ص ۱۷۳

2.همان، ص ۱۸۷

3.كحّاله، ج ۶، ص ۵۸ و ۲۳۹

صفحه از 37