كه نصيب عاقل مى‏گردد.
قسمت دوم كلام امام عليه السلام بيان اين نكته است كه در بسيارى اوقات، بعضى از زرنگيها و شيطنتها در نظر كوته‏انديشان، نشانه عقل به حساب مى‏آيند كه بايد از اين اشتباه رايج و بزرگ اجتناب شود. عقل يك گوهر قدسى و الاهى است كه هيچ‏گاه به چيزى بر خلاف رضاى پروردگار و در مسير شيطانى، جهت‏گيرى نمى‏كند. به تعبير ديگر، هيچ‏گاه گمراهى و ضلالت را نشان نمى‏دهد و حيله‏گريهاى معاويه صفتان را نبايد نتيجه روشنگرى نور عقل دانست. اين شيطنتها، به ظاهر شبيه عقل است؛ ولى عقل نيست.
2- شيخ صدوق در كتاب «معانى الاخبار» بابى تحت عنوان «باب معنى العقل» آورده و در بيان معنا و تعريف عقل دو حديث ذكر كرده است. حديث اوّل همان حديثى است كه به نقل از مرحوم كلينى در كتاب شريف كافى آورديم و حديث دوم از امام حسن مجتبى عليه السلام است كه در توصيف عقل فرمودند:
التَّجَرُّعُ لِلْغُصَّةِ حتّى تُنالَ الفُرْصَةُ.^۱
جرعه جرعه غصّه خوردن تا فرصت مناسب به دست آيد.
اين بيان، معرّفى عقل از طريق شناخت يكى از نتايج و آثار مهم آن است. در شرايطى كه انسان براى احقاق يك حق، شرايط و زمينه‏ها را مناسب نمى‏بيند، به نور عقلش، قبح اقدام كردن و نيز حُسن تحمّل كردن را مى‏يابد و منتتظر فرصت مناسب بودن را كشف مى‏نمايد؛ هرچند كه اين حلم و بردبارى به غصّه خوردنهاى پياپى بينجامد.
بهترين مثال اين امر، غصّه‏خوردنهاى امام مجتبى عليه السلام است كه اين حديث شريف از زبان آن بزرگوار مى‏باشد. ايشان به سبب بى‏معرفتيهاى ياران بى‏وفايش، چاره‏اى جز صلح با معاويه فريب‏كار نداشت و تحمّل اين امر غصّه‏هاى فراوانى را به كام مباركش مى‏ريخت. البتّه كمال عقل ايشان، حُسن اين غصّه‏خوردنها و بلكه