5- مرحوم آيةاللَّه‏ميرزامحمّدمهدى اصفهانى در درسهاى خود - اعمّ از اصول فقه و معارف - به گونه خاصّى مباحث عقل را مطرح فرموده كه از جهاتى منحصر به فرد است. عناوين بخشى از دروس ايشان در باب عقل چنين است:
يك. عقل نور است.
دو. اين نور پس از طىّ دوران طفوليت به فرد مميّز عطا مى‏گردد.
سه. با اين نور، خوبى و بدى پاره‏اى از افعال اختيارى انسان كشف مى‏شود (مانند خوبى احسان و بدى ظلم).
چهار. انسان در حال غضب يا شهوت شديد، اين نور را از دست مى‏دهد و بدى كارش را متوجّه نمى‏شود.
پنج. عاقلان به سبب دارا بودنِ همين نور، خود را ار ديوانگان متمايز مى‏شمارند.
شش. انسان به سبب مخالفت با عقل مستحقّ كيفر مى‏گردد.
هفت. اين نور، حجّت باطنى (درونى) خداوند بر انسان عاقل است.
هشت. نور عقل، فارق ميان واجب عقلى (فريضه) و مستحبّ عقلى (سنّت) است.
نه. عقل و علم، از جهت حقيقت نورى با يكديگر تفاوت ندارند.
ده. تفاوت ميان علم و عقل به متعلّق آنها بر مى‏گردد.
وى علاوه بر موارد فوق مباحث دقيق و ظريفى در باب «حُسن و قُبح ذاتى» به عنوان صفت فعل عاقل مختار، «مستقلات عقليه»، «ملازمه عقل و شرع»، «اختلاف درجات عقول»، «تباين عقل و عاقل و معقول» و «ذاتى بودن حجّيت عقل» مطرح كرده است كه مى‏توان گفت پيش از ايشان چنين تفصيلى با دقّت و عمق خاصّ خود، بى سابقه است. از اين رو پژوهشگران را به مطالعه آثار اين عالم بزرگوار در اين زمينه دعوت مى‏كنيم. ^۱