و نيز مىفرمايد:
(وَ مَا كُنَّا مُعَذِّبِينَ حَتَّى نَبْعَثَ رَسُولاً).۱
از آنجا كه عقل هر انسانى به قبح عقاب بلا بيان حكم مىكند، اگر خداوند متعال بخواهد انسانها را عذاب كند، بايد ارسال رسل كند تا حجّت بر آنها تمام شود و عقاب بر آنها روا باشد؛ يعنى عقاب بلا بيان (بدون ارسال رسولان) ظلم و قبيح است و روشن است كه خداوند متعال گناهكاران را به عقاب تهديد كرده است.
2- 5 -1) اشكال قول به وجوب ارسال رسل از باب عدل الهى
اثبات لزوم و وجوب ارسال رسل بر خداى تعالى از طريق عدل الهى هم نياز به اثبات دو مقدّمه دارد:
اوّل، بايد اثبات شود كه تنها طريق بيان، ارسال رسل است و راه ديگرى براى آن وجود ندارد؛ و حتّى عقل انسان نيز براى هموار كردن راه عقاب كافى نيست، با اينكه عقل نيز - مانند رسولان الهى - خود حجّت پروردگار متعال است.
به نظر مىرسد كه با توجّه به متون مقدّس دينى، اين امر قابل اثبات باشد. اين موضوع در بحث اهداف بعثت رسولان مطرح مىگردد.
دوم، بايد وجوب عقاب و عمل به تهديد بر خداوند متعال اثبات شود؛ امّا معلوم است كه عمل بر طبق وعيد و تهديد بر خداوند واجب نيست و اگر او گناهكار را عقاب نكند، كار قبيحى مرتكب نشده است.
2-6) نتيجه بحث
بدين ترتيب، روشن شد كه هيچ دليلى بر اثبات لزوم لطف و ارسال رسولان از جانب خداوند متعال وجود ندارد؛ و همه الطاف الهى بر مخلوقات - از جمله ارسال رسولان و اعطاى عقل و شعور و نظاير آنها - فضل و احسانى بيش نيست؛ و اگر خداوند اين فضل و احسان را نمىكرد، هيچ اشكالى متوجّه او نمىشد؛ چنانكه عملاً هم در مورد خلق به اينصورت عمل شده است؛ زيرا مىبينيم بعضى را عقل
