عصمت خاتم پيامبران در نگاه برخى از مفسّران، با توجّه به آيه - صفحه 53

عجله مى‏كردند. ۱
در تفسير آيه شريفه (وَلا تَعْجَلْ بِالْقُرْآنِ مِنْ قَبْلِ أَنْ يُقْضى إِلَيْكَ وَحْيُهُ وَقُلْ رَبِّ زِدْنِى عِلْماً)۲ و نيز در تفسير آيه شريفه (لا تُحَرِّكْ بِهِ لِسانَكَ لِتَعْجَلَ بِهِ * إِنَّ عَلَيْنا جَمْعَهُ وَ قُرْآنَهُ)۳ سخنان مشابهى وجود دارد. ۴به عنوان نمونه، زمخشرى مى‏نويسد:
كان رسول اللَّه صلى اللَّه عليه و آله اذا لقّن الوحي، نازع جبرئيل القراءة و لم يصبر إلى أن يتمّها، مسارعة إلى الحفظ وخوفاً من أن ينفلت منه. فأمر بأن يستنصت له ملقياً إليه بقلبه و سمعه، حتّى يقضى إليه وحيه. ثمّ يقضيه بالدراسة إلى أن يرسخ فيه. ۵
هرگاه وحى بر رسول خدا صلى اللَّه عليه و آله تلقين مى‏شد، قرائت جبرئيل را قطع مى‏كرد و تا پايان آن صبر نمى‏كرد. اين به جهت عجله بر حفظ و نگرانى از دست رفتن چيزى از آن بود. پس امر شد كه سكوت كند تا قرآن بر قلب و گوش او كاملاً القا گردد وحى آن بر وى به پايان رسد؛ سپس آن را تكرار كند تا در او رسوخ يابد.
اين اقوال به روشنى، از ديدگاه صاحبان آنها درباره عصمت رسول خدا صلى اللَّه عليه و آله در حفظ وحى، حكايت دارد. از نظر آنان پيامبر اكرم صلى اللَّه عليه و آله از فراموش كردن وحى در امان نبوده و از اين موضوع هراس داشته است.
اين ديدگاه هماهنگ با ديدگاهى است كه پيامبر را هنگام بعثت، نگران و بيمناك معرّفى مى‏كند. بر اساس روايتى كه بخارى از عايشه نقل مى‏كند، پيامبر اكرم صلى اللَّه عليه و آله در آغاز بعثت، قدرت تشخيص وحى را نداشت و از تسلّط شيطان بر خويشتن مى‏ترسيد. ۶

1.نك: طبرسى، ج ۱۰، ص ۱۹۷ ؛ فخر رازى، ج ۳۱، ص ۱۴۲

2.طه (۲۰) / ۱۱۴

3.قيامة (۷۵) / ۱۶ و ۱۷

4.نك: طبرى، ج ۲۹، ص ۲۳۴ ؛ ابو اللّيث سمرقندى، ج ۳، ص ۵۴۹ ؛ ثعلبى، ج ۱۰، ص ۸۷ ؛ قرطبى، ج ۱۹، ص ۱۰۶ ؛ ابن‏كثير، ج ۴، ص ۴۷۹ ؛ فيروزآبادى، ص ۴۹۴ ؛ سيوطى، الدرّ المنثور، ج ۶، ص ۲۸۹

5.زمخشرى، ج ۴، ص ۱۹۱ ؛ نك: عينى، ج ۱، ص ۷۱؛ ابوحيّان غرناطى، ج ۸، ص ۳۷۹ ؛ ابوالسعود، ج ۹، ص ۶۶

6.بخارى، ج ۱، ص ۴، كتاب بدء الوحي، باب ۲ ؛ نك: ابن‏حنبل، ج ۱، ص ۳۱۲ ؛ هيثمى، ج ۸، ص ۲۵۵ ؛ طبرانى، ج ۱۲، ص ۱۴۴ ؛ مقريزى، ج ۳، ص ۲۳

صفحه از 66