معنا و فلسفه ختم نبوّت‏ - صفحه 75

آنها در صحيفه‏هايى است كه از امامان قبلى به آنها رسيده است؛ مثل جفر، جامعه، مصحف فاطمه عليها السلام و علم به حوادث گذشته و آينده تا روز قيامت؛ ولى هيچ‏يك از اينها «الهام» اصطلاحى ائمّه عليهم السلام نيست و اين علوم افضل علوم آنها نيست. آنها افضل علومشان را علم به اتّفاقاتى كه در شبانه‏روز پشت سر هم تا روز قيامت واقع مى‏شود، دانسته‏اند. ۱ به تعبير ديگرى كه كرده‏اند، علوم حادث آنها - كه از راه الهام به دل و تأثير در گوش است - افضل علوم آنها است. ۲ به تعبير ديگر، افضل علوم ائمّه عليهم السلام همان الهامات آنها به معناى اصطلاحى آن است؛ و تنها اين دسته از علوم آنان است كه ممكن است با وحى انبياء اشتباه شود؛ و آنها علوم حادثى هستند كه به سبب مأموريّت امامت، بر آنها نازل مى‏شود.
پس، يكى از ويژگيهاى وحى انبياء، اين است كه وحى علومى است كه به سبب مأموريّت نبوّتشان بر آنها نازل شده همان‏طور كه الهام ائمّه عليهم السلام در خصوص علومى است كه به سبب مأموريّت امامتشان بر آنها نازل شده است.
ويژگى ديگر وحى انبياء، اين است كه اگر وحى با واسطه باشد، واسطه آن بايد فقط فرشته وحى يا روح‏القدس باشد؛ و اگر انسانى پيامى را براى ديگرى بياورد، مثلاً پيامبر صلى اللَّه عليه و آله مطلبى را بر امام عليه السلام نازل كند، اسم اين علم را وحى يا الهام نمى‏گذارند؛ چون واسطه، انسان است نه فرشته. اگر غير از اين بود، بايد تمام دستورهايى كه انبياء به قومشان مى‏فرموده‏اند، وحى محسوب مى‏شد؛ در حالى‏كه اين‏طور نيست.
ويژگى سوم وحى را هم، با توجّه به آنچه در روايات درباره تفاوت رسول و نبىّ و امام آمده است، روشن خواهيم كرد.

2-2) معناى اصطلاحى نبى، رسول و امام و تفاوت آنها با هم‏

حال، پس از ذكر مقدّمه فوق، به تفاوت دوم اين سه مقام مى‏پردازيم. از آنجا كه

1.همان، ج ۱، ص ۲۳۸-۲۴۰، باب فيه ذكر الصحيفة و... ، ح ۱

2.همان، ج ۱، ص ۲۶۴، باب جهات علوم الأئمّة، ح ۱

صفحه از 80