1. نارسايى بشر در كسب فيض الهى‏

بشر در كسب فيض الهى نارسايى دارد. اين نارسايى را چند گروه از آفريدگان گواهى داده‏اند:
اوّل، ملائك كه به خداوند متعال عرضه داشتند: (أتجعل فيها من يفسد فيها و يسفك الدماء).^۱زمانى كه خداوند به آنها فرمود: (إنّي جاعل في الأرض خليفة)^۲، آنها بشر را به عنوان مفسد و خونريز معرّفى كردند. به راستى، اگر فرزندان صالح حضرت آدم ابوالبشر، مانند پيامبران و امامان نبودند، حق با ملائكه بود. حدّاكثر جنايت گرگها دريدنِ چند گوسفند است؛ امّا انسانها يكديگر را بمباران مى‏كنند و جمعيّت انبوهى را در يك لحظه مى‏كشند. لذا خداوند متعال مى‏فرمايد: (أولئك كالأنعام بل هم أضلّ)^۳ لطف الهى به بشر، به تصدّق نيكان آنهاست. باغبان به خاطر گلها، علف هرزها را نيز آبيارى مى‏كند و زنبورها و پشه‏هاى باغ نيز، از هواى باغ بهره مى‏برند. بدين روى، اگر نيكان و پاكان در ميان بشر نبودند، سخن ملائك درست بود.
دوم، حيوانات كه يكى از آنها (مورچه) سخنى به حضرت سليمان عليه السلام گفت. زمانى كه حضرت سليمان با لشكريان مى‏رفت، يكى از مورچه‏ها - كه نوعى سِمت دانشمندى و رياست بر مورچه‏هاى ديگر داشت - به ياران خود گفت: (ادخلوا مساكنكم لايحطمنّكم سليمان و جنوده و هم لايشعرون)^۴.
امام عليه السلام فرمود: حضرت سليمان، مورچه را احضار كرد و پرسيد: چرا اين سخن را گفتى؟ مگر آزارى از من و لشكريانم به تو رسيده بود؟ مور پاسخ منفى داد. حضرت سليمان فرمود: پس چرا چنان گفتى؟ گفت: ديدم كه اگر مورها جاه و جلال سربازان شما را ببينند، به كفران نعمت مى‏افتند. بدين جهت، خواستم به درون لانه‏هايشان بروند. ^۵
سخن مور درباره انسانها كاملاً صادق است. انسان به محض ديدن كسى كه فكر