مى‏كند بيش از او امكانات دارد، به ناسپاسى مى‏افتد. توغّل در مادّيّات، انسان را از امور روحى و معنوى بازمى‏دارد و دور مى‏سازد.
اين دو گروه شاهد، يكى فراتر و ديگرى فروتراز انسان، درباره او چنين شهادت داده‏اند. دلخوشى به علوم بشرى، ما را از درك حقايق معنوى دور مى‏سازد. در عين بهره‏گيرى از اين دانشها، نبايد به آنها دل بست و وابسته بود. مولوى مى‏گويد:

اين همه علم بناىِ آخور است‏كه عمادِ بودِ گاو و اشتر است‏
بهر اِستبقاى حيوان، چند روزنام او كردند اين گيجان، رموز
يك مسافرت، جنبه معنوى دارد و جنبه مادّى. در جنبه مادّى، چندان تفاوتى نيست ميان طول سفر كه يك ماه باشد يا يك روز. تفاوت در جنبه معنوى است كه بايد آن را دريافت.
به هر حال، جهل و عجز از ادراك حقايق را، بسيارى از دانشمندان بشرى - چه شرقى و چه غربى، چه در زمانهاى گذشته و چه در زمان حال - بارها، به زبانهاى مختلف گفته‏اند.
بشر - تا آنجا كه به دانش و تجربه و ادراك خودش مربوط مى‏شود - به خودىِ خود، راهى به خروج از اين نارسايى‏ها ندارد؛ مگر آنكه دستى الهى از آسمان، دست بشرِ زمينى را بگيرد و به اوج آسمان ببرد. آن دست الهى، سفير و نماينده خدا در زمين است كه گاهى پيامبر و گاهى امام است. اين سفيران وحى، حقايقى با منشأ الهى را براى بشر مى‏آورند كه خاستگاه دانش او، فهم و درك محدود بشرى است. بدين سان، امكان هدايتى براى او فراهم مى‏آورند كه منحصر به آنهاست.

2. مستقلّات عقليّه، مبناى قبول دين (1)

مستقلّات عقليّه اصولى بديهى است كه تمام عقلاى عالم، اگر به حكم عقل گردن نهند، آن را مى‏پذيرند؛ جدا از اينكه پيرو كدام دين باشند، بلكه قبل از اينكه پيرو دين باشند. همچنين در زمينه قبول مستقلّ عقلى، تفاوتى ندارد كه پيرو كدام