بررسى دقيق آنها روشن مىشود كه در بحث توحيد نوعاً يا به ورطه تعطيل، يا به ورطه تشبيه افتادهاند. از اينرو، تبيين معارف اهل بيت در اين بحث، به گونهاى كه مرزهاى تعطيل و تشبيه حفظ شود، از اهمّيّت بسزايى برخوردار است.
اين نوشتار در صدد روشن ساختن زوايايى از اين بحث است و در قالب بررسى نظريّهاى درباره معرفت و توحيد خداى متعال عرضه مىشود. اين نظريّه به صورت مقالاتى در فصلنامه «سفينه» منتشر شد.۱از آنجا كه از انتشار اين مقالات زمان نسبتاً زيادى مىگذرد، مناسب است ابتدا چكيده آن مقالات را در ضمن نكاتى چند يادآور شويم و سپس به بررسى چهارچوب كلّى آن بپردازيم:
چكيده مقالات
پيش از ورود به بحث، چهارچوب كلّى مقالات ياد شده را مطرح مىكنيم.
1. نظريّه
معرفت پروردگار را به پيروى از پيشوايان معصوم دين، بين دو حدّ تعطيل و تشبيه دانسته و آنگاه به معرّفى و ردّ دو گروه مخالف پرداخته است. ابتدا فلاسفهاى كه طرفدار سنخيّت بين خالق و مخلوقاند، فروافتادگان به ورطه تشبيه معرّفى شدهاند. اينها كسانىاند كه هستى را يك حقيقت واحده ذومراتب دانسته و كمالاتى مانند علم و قدرت و حيات و... را نيز از شئون همان حقيقت تلقّى كردهاند. ۲
اصل عدم مشابهت بين خدا و خلق ديدگاه اين گروه را باطل مىكند. در اين مقالات، اين اصل به لحاظ عقلى، فطرى و ضرورى دانسته شده و به صراحت گفته شده است: «اگر بناست خالقى در كار باشد (كه البته هست) بايد حكم او غيرحكم مخلوقات و سنخ او غير سنخ ممكنات باشد.» ۳ سپس اين اصل فطرى با
1.مقالاتى تحت عنوان «توحيد از ديدگاه قرآن و نهجالبلاغه»، در شمارههاى ۴ و ۵ و ۶.
2.شماره ۶، ص ۱۱
3.شماره ۴، ص ۵۶
