«إنّ اللَّه تبارك و تعالى لا يوصف بمكان يحلّ فيه، فيحجب عنه فيه عباده؛ و لكنّه يعني أنّهم عن ثواب ربّهم محجوبون.»^۱ اين سخن دال بر حذف كلمه‏اى از آيه شريفه است كه بنا بر برخى اقوال، از انواع مجاز به شمار مى‏آيد.

4) برخى اشكالات مشهور به وقوع مجاز در قرآن و بررسى آنها

پيش از نقل و بررسى سخنان منكران مجاز در قرآن، به سخنان منكران مجاز در لغت، اشارتى مى‏رود و پاسخ آنان از زبان دانشمندان ادبيّات عرب، نقل مى‏شود. ابن‏اثير در اين باره مى‏نويسد:
گروهى چنين گفته‏اند كه كلام، همه‏اش، حقيقت است و هيچ مجازى در آن نيست. گروه ديگر بر خلاف گروه اوّل، منكر وجود حقيقت در كلام شده و آن را به تمامى، مجاز دانسته‏اند. ^۲
وى پس از باطل خواندن هر دو نظريّه، توضيح مى‏دهد كه همه آفريدگان به نامهايى نيازمندند كه دال بر آنها باشد و هر يك از آنها بدان نامها شناخته شوند و از اين راه، تفاهم ممكن شود. اين ضرورتى است گريز ناپذير. نامى كه براى هر مسمّى وضع شده، حقيقت است و هر گاه به غير او نقل شود، مجاز است. براى نمونه، هر گاه بگوييم «خورشيد» و مراد ما از اين لفظ، ستاره بزرگ پر نور در آسمان باشد، اين نام براى خورشيد، حقيقت است؛ چرا كه براى آن وضع شده است. امّا هر گاه بگوييم «خورشيد» و مراد ما از آن رخسار زيبا و نمكين باشد، مجاز خواهد بود. ^۳
شايد در اينجا، اشكالى مطرح شود كه: به رخسار زيبا نيز «خورشيد» گفته مى‏شود و اين لفظ در اين معنا هم، حقيقت است. ابن‏اثير در ادامه، با اشاره بدين اشكال، از دو راه نظرى و وضعى بدان پاسخ گفته‏است. پاسخ نظرى مبتنى بر اين اصل است كه الفاظ تنها به عنوان ادلّه‏اى براى فهماندن معانى، جعل شده‏اند و اگر فرضاً استعمال «خورشيد» هم براى «جرم درخشان سماوى» و هم براى «چهره زيبا»