بدين منظور، نخست اقسام قرآنى كذب و افترا بر حق متعال به اجمال، معرّفى شده و سپس با عنايت به معناى لغوى و آيات و روايات، اين مدّعا اثبات شده است كه انكار الهى بودنِ فرموده خدا و رسول صلى اللَّه عليه و آله و جعلى دانستن آن، همانقدر خطاست كه نافرموده خدا و رسول صلى اللَّه عليه و آله به آنان نسبت داده شود.
معناى كذب و افترا
كذب
كذب در لغت بهمعناى دروغ گفتن است ۱ و در جايى بهكار مىرود كه از امرى خبر داده شود و اين خبر، خلاف واقع باشد؛ چه اين اِخبارِ دروغين، عمدى باشد و چه ناشى از اشتباه. در اينباره، فيّومى مىگويد:
فالكذب هو الإخبار عن الشّىء بخلاف ما هو، سواء فيه العمد و الخطأ... و الإثم يتّبع العمد. ۲
كذب، خبر دادن از چيزى است، خلاف آنچه در واقع هست و تفاوتى ندارد كه گوينده خبر، دانسته و بهعمد چنين دروغى گفته باشد يا به اشتباه افتاده باشد... و گناه، ناشى از عمد (دروغ عمدى) است.
البتّه روشن است كه دروغگو زمانى كه بهعمد و با اختيار كامل دروغ بگويد، مرتكب گناه شده است و در مواردى كه به اشتباه يا به اضطرار دروغ گفته باشد، گنهكار نيست و استحقاق مؤاخذه ندارد. چنانكه پيداست، فيّومى بين قاصر و مقصّر تفاوتى نگذاشته است.
علّامه مجلسى در توضيح معناى واژه كذب مىگويد:
الكذب: الإخبار عن الشّيء بخلاف ما هو عليه، سواء طابق الاعتقاد أم لا، على المشهور، و قيل الصّدق مطابقة الاعتقاد و الكذب خلافه و قيل الصّدق مطابقة الواقع و الاعتقاد معاً و الكذب خلافه. ۳
1.قرشى، ج ۶، ص ۹۷
2.فيّومى، ج ۲، ص ۵۲۸؛ مصطفوى، ج ۱۰، ص ۳۳
3.مجلسى، ج ۷۲، ص ۲۳۳