بدين منظور، نخست اقسام قرآنى كذب و افترا بر حق متعال به اجمال، معرّفى شده و سپس با عنايت به معناى لغوى و آيات و روايات، اين مدّعا اثبات شده است كه انكار الهى بودنِ فرموده خدا و رسول صلى اللَّه عليه و آله و جعلى دانستن آن، همان‏قدر خطاست كه نافرموده خدا و رسول صلى اللَّه عليه و آله به آنان نسبت داده شود.

معناى كذب و افترا

كذب

كذب در لغت به‏معناى دروغ گفتن است ^۱ و در جايى به‏كار مى‏رود كه از امرى خبر داده شود و اين خبر، خلاف واقع باشد؛ چه اين اِخبارِ دروغين، عمدى باشد و چه ناشى از اشتباه. در اين‏باره، فيّومى مى‏گويد:
فالكذب هو الإخبار عن الشّى‏ء بخلاف ما هو، سواء فيه العمد و الخطأ... و الإثم يتّبع العمد. ^۲
كذب، خبر دادن از چيزى است، خلاف آنچه در واقع هست و تفاوتى ندارد كه گوينده خبر، دانسته و به‏عمد چنين دروغى گفته باشد يا به اشتباه افتاده باشد... و گناه، ناشى از عمد (دروغ عمدى) است.
البتّه روشن است كه دروغ‏گو زمانى كه به‏عمد و با اختيار كامل دروغ بگويد، مرتكب گناه شده است و در مواردى كه به اشتباه يا به اضطرار دروغ گفته باشد، گنهكار نيست و استحقاق مؤاخذه ندارد. چنان‏كه پيداست، فيّومى بين قاصر و مقصّر تفاوتى نگذاشته است.
علّامه مجلسى در توضيح معناى واژه كذب مى‏گويد:
الكذب: الإخبار عن الشّي‏ء بخلاف ما هو عليه، سواء طابق الاعتقاد أم لا، على المشهور، و قيل الصّدق مطابقة الاعتقاد و الكذب خلافه و قيل الصّدق مطابقة الواقع و الاعتقاد معاً و الكذب خلافه. ^۳