فلسفه نبوّت و جايگاه آن در باور ملّاصدرا - صفحه 75

به‏واسطه احاطه و حركت دادن و دگرگون ساختن است. ۱
در جايى ديگر نيز صدرا از قول قيصرى در مقدّمه شرح فصوص الحكم، وحى و الهام را كه از امتيازات پيامبران است، از اقسام كشف و شهود دانسته و چنين آورده است:
عرفا و صاحبان رياضات و مكاشفات در مراتب كشف و انواع آن به صورت اجمال گويند: كشف يا معنوى است يا صورى و مرادشان از كشف صورى آن چيزى است كه در عالم مثال از راه حواس پنج‏گانه حاصل مى‏شود و آن يا به‏صورت مشاهده است، مانند ديدن صور ارواح متجسّد و انوار روحانى توسّط مكاشف، يا به‏صورت شنيدن است، مانند شنيدن وحيى كه بر پيغمبر اكرم صلى اللَّه عليه و آله فرود مى‏آمد و به‏صورت كلام منظوم يا مانند صداى زنجير و زمزمه زنبور عسل شنيده مى‏شد. آن‏گونه كه در روايت آمده است، چون پيامبر صلى اللَّه عليه و آله آن را مى‏شنيد، مراد از آن را مى‏فهميد، يا به‏صورت بوييدن است و آن بوييدنِ نسيم عطرافشان الهى و بوهاى خوش ربوبى است كه پيغمبر صلى اللَّه عليه و آله فرمود: إنّ اللَّه في ايّام دهركم نفحات، ألا فتعرّضوا لها؛ «خداى در روزهاى عمرتان نسيم‏هاى عطر بيزى است، خود را در معرض آن نسيم‏ها قرار دهيد»، و فرمود: إنّى لأجد نفس الرّحمان من قِبَل اليمن؛ «من بوى پروردگار رحمان را از جانب يمن مى‏شنوم»، يا به‏صورت ملامسه و بساويدن است كه آن به‏واسطه اتّصال بين دو نور يا بين دو جسد مثالى است، چنان‏كه از ابن‏عباس روايت شده كه پيغمبر صلى اللَّه عليه و آله فرمودند: «پروردگارم را در بهترين صورت مشاهده نمودم، فرمود: اى محمّد، فرشتگان عالم بالا به چه چيزها با هم گفت‏گو مى‏كنند؟ دوبار گفتم: پروردگارا، تو دانايى. پيغمبر فرمود: خداوند دستش را بين دو شانه‏ام گذارد و خنكى آن را در ميان دو سينه‏ام يافتم و آنچه در آسمان‏ها و زمين است دانستم و سپس اين آيه را خواند: (وَ كَذلِكَ نُرى اِبْراهيمَ مَلَكوتَ السَّماواتِ وَ الْاَرْضِ وَ لِيَكونَ مِنَ الْمُوقِنينَ)۲، يا به‏صورت ذوق است، مانند كسى كه انواع

1.ملّاصدرا، شرح الاصول الكافى، ج ۵، ص ۸۶

2.انعام (۶) / ۷۵

صفحه از 84