4. مقدّمه اطاعت از رسول
آيات الهى مقدّمه اطاعت را اجابت فرمان رسول حتّى در سختترين شرايط مىدانند:
(الَّذِينَ اسْتَجَابُواْ لِلَّهِ وَ الرَّسُولِ مِن بَعْدِ مَا أَصَابهَُمُ الْقَرْحُ لِلَّذِينَ أَحْسَنُواْ مِنْهُمْ وَ اتَّقَوْاْ أَجْرٌ عَظِيمٌ)۱
كسانى كه [ در نبرد احد ] پس از آنكه زخم برداشته بودند، دعوت خدا و پيامبر [ او ] را اجابت كردند، براى كسانى از آنان كه نيكى و پرهيزگارى كردند پاداشى بزرگ است.
اجابت بهمعناى قبول كردن است و در واقع، قطع و پايان دادن به سخن و خواست گوينده است، خواه به فعل باشد يا به قول. ۲استجابت بهمعنى اجابت، حقيقت آن، مهيّا شدن براى جواب است كه از كسى چيزى بخواهى و او پاسخت را با قبول بدهد و خواستهات را بر آورد و چون مهيّا شدن از اجابت جدا نيست، اجابت را استجابت گفتهاند. ۳
در آيه، هم نام خدا و هم نام رسول برده شده است. اگر نام خدا برده شده، به دليل اين است كه فرمان جهاد را گوش داده و پا به عرصه كارزار گذاشتهاند و نام رسول برده شده است كه اطاعت از فرامين رهبرى كرده و تسليم امر او شدهاند.
ابوسفيان و يارانش از احد بازگشتند و به وحاء رسيدند. از تعجيل در بازگشت خود پشيمان شدند و همديگر را ملامت كردند كه چرا نه محمّد را كشتيد و نه زنانشان را اسير كرديد؟ آنها را بكشتيد؛ وقتى كه رمقى بيش از ايشان نماند رهايشان كرديد. اكنون بازگرديد و به كلّى نابودشان كنيد و ريشهكنشان سازيد.اين خبر به پيغمبر صلى اللَّه عليه و آله رسيد؛ تصميم گرفت دشمن را بترساند و از خود و يارانش نيرويى نشان و نمايش دهد. لذا اصحابش را براى خروج و تعقيب ابوسفيان جمع كرد و فرمود:
1.آل عمران (۳) / ۱۷۲
2.قرشى، ج ۲، ص ۸۷
3.راغب اصفهانى، ص ۲۱۰؛ طريحى، ج ۲، ص ۲۸
