اذان - صفحه 54

دو . «حىّ على خير العمل» در اذان و اقامه

پيروان اهل بيت عليهم السلام بر اساس ره نمودهاى آنان ، بر اين باورند كه جمله «حىَّ على خير العمل»، يكى از اجزاى اذان و اقامه بوده و جزئيت آن ، از طريق وحى به پيامبر خدا ابلاغ شده است . شمارى از رواياتى كه در منابع حديثىِ اهل سنّت وجود دارند ۱ و همچنين شمارى از صحابه و تابعين، ۲ اين باور را تأييد كرده اند .
اكنون اين سؤال پيش مى آيد كه : اگر واقعا جمله «حىَّ على خير العمل» جزء اذان بوده و در عصر پيامبر صلى الله عليه و آله ، مسلمانان ، اين جمله را در اذان تكرار مى كرده اند ، چه كسى و با چه انگيزه اى اين جمله را حذف نموده است؟
پاسخ اين سؤال ، در برخى از احاديث اهل بيت عليهم السلام ۳ و شمارى از گزارش هاى تاريخى ۴ اين گونه آمده است كه در عصر پيامبر صلى الله عليه و آله و دوران حكومت ابو بكر و آغاز خلافت عمر ، «حىَّ على خير العمل» ، جزء اذان و اقامه بوده است ؛ ولى عمر ، با اين استدلال كه اين جمله ، موجب اهمّيت دادنِ بيش از اندازه مسلمانان به «نماز» و سستى كردن آنان در «جهاد» مى شود ، آن را از اذان و اقامه حذف كرد .
بديهى است كه اين استدلال ، صحيح نيست ؛ زيرا علاوه بر آن كه اجتهاد در برابر نصّ پيامبر صلى الله عليه و آله صحيح نيست ، اگر اعتقاد به اين كه نماز ، بهترين كار است ، موجب سستى در جهاد مى شد ، شارع حكيم ، آن را جزء اذان و اقامه قرار نمى داد ، ضمن آن كه تجربه عصر نبوى نيز اين استدلال را نقض مى كند .

1.ر . ك : المعجم الكبير : ج ۱ ص ۳۵۲ ح ۱۰۷۱ ، كنز العمّال : ج ۸ ص ۳۴۲ ح ۲۳۱۷۴ .

2.ر . ك : ص ۳۶۲ ح ۲۴ ـ ۲۶ ، المصنّف ، عبد الرزّاق : ج ۱ ص ۴۶۴ ح ۱۷۹۷ ، المصنّف ، ابن ابى شيبه : ج ۱ ص ۲۴۴ ح ۲ ـ ۳ ، السنن الكبرى : ج ۱ ص ۶۲۴ ح ۱۹۹۱ و ص ۶۲۵ ح ۱۹۹۲ ؛ وسائل الشيعة : ج ۴ ص ۶۴۵ ح ۱۲ .

3.ر . ك : دعائم الإسلام : ج ۱ ص ۱۴۵ ، وسائل الشيعة : ج ۴ ص ۶۴۷ ح ۱۶ .

4.ر . ك : دلائل الصدق : ج ۳ ص ۹۹ ، الإيضاح : ص ۲۰۲ـ۲۰۴ .

صفحه از 169