تعليل كه امام صادق(ع) در سال 148 ق, به شهادت رسيده است و اين سال, سال ولادت امام رضا(ع) است. امام رضا(ع) نيز در سال 203 ق, به شهادت رسيده است, كه در آن زمان, امام جواد(ع), نُه ساله بوده است. از اين رو, دور نيست كه ابراهيم, زمان امام صادق(ع) را درك كرده باشد.
همان گونه كه پيداست, كلام اين دو عالم بزرگوار در اين باره, مضطرب (همراه با ترديد) است; در حالى كه بسيارى از محقّقان و بزرگان رجالى, همچون علامه بحرالعلوم(ره), اين حديث را غريب دانسته اند ۱ و آن را اشتباه درنسخه, محسوب نموده اند; ۲ زيرا با پژوهشى در احاديث ابراهيم, مشخّص مى شود كه او نه تنها بدون واسطه از امام صادق(ع) روايت نكرده است, بلكه با يك واسطه هم روايتى ندارد. از ديگر سو, اگر او از اصحاب و يا درك كنندگان امام صادق(ع) مى بود, علماى رجال مى بايست نام او را در زمره اصحاب امام صادق(ع) ذكر مى كردند و از امام كاظم(ع) روايت مى داشت. ۳
روايت ابراهيم از امام رضا(ع)
نجاشى, پس از نقل كلام كَشّى در مورد ابراهيم كه: «إنّه تلميذُ يونس بن عبدالرحمان, من أصحاب الرضا(ع)», با عبارت: «هذا قول الكشّى و فيه نظر», در آن مناقشه مى كند. در اين كه اشكال نجاشى, شاگرد يونس بن عبدالرحمان بودن ابراهيم است و يا مصاحبت او با امام رضا(ع) و روايت از ايشان, در ميان علما اختلاف اقوال بسيار است. گروه كم ترى از ايشان, همچون صاحب تنقيح المقال, معتقدند كه ابراهيم, از اصحاب امام رضا(ع) بوده است و عبارت: «من أصحاب الرضا(ع)» در كلام كشّى را اشاره به ابراهيم مى دانند و بر خلاف نظر عالمانى چون: سيد بحرالعلوم و ميرداماد, آن را متعلّق به يونس نمى دانند و برخى روايات را كه دلالت بر روايت ابراهيم از امام
1.رجال السيد بحرالعلوم, ج ۱, ص ۴۴۶.
2.منتهى المقال, ج۱, ص ۲۱۷; تنقيح المقال, ج۱, ص ۲۲۴ .(شماره تكرارشده)
3.بهجة الآمال, ج۱.
