جعلِ حديث كنند, راويانْ احساسِ زيادت در حديث مى كرده اند و از اين رو, پيشينيان, علم مصطلح الحديث را وضع كرده اند و همراه آن, علم جرح و تعديل را پايه گذارده اند تا حديث را به گونه صحيحِ آن ضبط كنند. نيز اصوليان, كار بررسى حديث را با اعتماد بر علم مصطلح الحديث از سرگرفته اند و اين به هنگام گفت و گوى ايشان از دليل دوم [از ادلّه فقهى], يعنى همان سنّت است.
محدّثان مى توانند آنچه را پيشينيان آغاز كرده اند, از سر بگيرند تا قوانينى براى اختلاف ساختارها در روايات شفاهى, بويژه زيادت و نقصان, پايه گذارى كنند. روايت, به اقتضاى طبيعتِ آن, قابل كش دادن است چرا كه راويان, در نقل آن دخالت دارند. قوّه حافظه انسان, صرفاً يك دستگاه ضبط و شنيدن و حفظ و ادايِ محفوظات نيست; بلكه تأويلگر و داراى ابتكار است كه تجارب و انگيزه هاى خود را در نقل, داخل مى كند. پس هر حديثى, هسته اى آغازين دارد كه در همه ساختارها تكرار مى شود و اين, حدّ ادنايِ حديث و نزديك ترين [بخش آن] به يقين است. آن گاه زيادت ها, نسل به نسل, رو به فراوانى مى گذارد. چه از نظر شرح و چه اضافه كردن, با توجّه به انگيزه هاى تازه به تازه و درگيرى هاى پديد آينده. از اين رو, لازم است چاپِ انتقاديِ تازه اى از كتاب هاى حديث به عمل آيد تا ساختارهاى گوناگون هر حديث در ستون هاى متقابل و متوازى, مقابله شوند و هسته تكرار شونده در همه ساختارها, به نگارش درآيد و جاهايِ خاليِ زيادت و نقصان, باز گذاشته شود ^۱ * و از اين راه, بنياد حديث در يك نگرشِ كلّى و فراگير و يگانه همه ساختارها, شناخته آيد و از تكرار احاديث در همان كتاب [صحيح البخارى], يا در كتابِ ديگرى از ميان صحاح پنج گانه, جلوگيرى به عمل آيد. چه بسا چنين كارى به ايجاد روشى جديد براى در شناخت احاديث موضوعى كه تكرار نشده اند و بنياد استوارى