از نقد سند تا نقد متن(4) - صفحه 44

كتاب, عبادت را با مالْ مربوط ساخته است. ۱
احاديث از محيط زندگى فرهنگى جزيرة العرب, پرده برمى دارندو اين, بويژه شامل ديانَت هاى صابئان و عُرف هاى جاهليّت مى گردد. هدف از اينها آزاد سازى وجدان عربى از پرستش ستارگان و گراياندن آن به پرستش خدا و مطيع قراردادن ستارگان براى خدا بود. خورشيد و ماه, دو آيتِ الهى بر وجود خداى اند و براى مرگِ هيچ كس نمى گيرند, اگرچه ابراهيم پسر محمّد(ص) باشد. خورشيد, راه مى پيمايد و اجازه سجود مى گيرد كه غروب كند و به او اجازه داده مى شود. از اين رو, نماز گزاردن و قربانى كردن, در هنگام طلوع يا غروب خورشيد است. همان گونه كه نزد صابئان, حرام است. پيامبر از نماز بعد از فجر, نهى كرد, تا خورشيدْ بالا آيد و پس از عصر, تا خورشيدْ غروب كند و اين براى دور داشتنِ شعور از پرستشِ ستارگان است: (خورشيد و ماه دو نشانه از نشانه هاى خداى اند. پس هنگامى كه از آنها چيزى ديديد, نماز گزاريد و خداى را بخوانيد تا آن را باز گشايد».
خورشيد به هنگام غروب, به زير عرش مى رود و در زير عرش, آرامش مى گيرد و نهان مى گردد. هلال ها به گاهنماهايى براى مردم و ماه هاى حرام; تبديل مى شوند. روزى كه خدا آسمان ها و زمين را آفريد, زمان به دَوَران درآمد. هرسال, دوازده ماه است كه چهارتاى آن, حرام است كه سه تا از آن , پشتِ سرِهم هستند. اينك كسوف و خسوف, موضوع علم فلك هستند, نه براى نقد صابئان يا تأمل در طبيعت براى آزاد شدن از صورت گرايى شرعى و مظهر عبادتْ بودن. اكنون ديگر دنباله روى از گذشته و آينده, رها شده و تقليد از ميراث انانيّتْ برافتاده است و هيچ كس از ديگرى تقليد نمى كند. صابئان در وجدان عربى و در شريعت, به شمارِ اهلِ كتاب درآمده اند; زيرا خوب را مى شناسند و نيك رفتار مى كنند. ۲

1.ج ۵, ص ۷ و ۶۰, ج ۸, ص ۱۷۴; ج ۹, ص ۱۸۵; ج ۵, ص ۶۰; ج ۴, ص ۲۲۲; ج ۲, ص ۱۳۰.

2.ج۴, ص ۲۱, ج۲, ص ۴۱ و ۷۶ ـ ۷۷; ج ۵, ص ۱۴۱; ج ۶, ص ۱۵۴; ج ۷, ص ۱۲۹ و ۱۹۰ و ۱۸۲; ج ۸, ص ۱۰۵; ج ۹, ص ۱۳۸ و ۹۱ و ۱۵۶ و ۱۵۳.

صفحه از 58