4) تعالى ذات خالق از وجود مخلوق
آقا جمال، براى اثبات اختيار خداوند متعال، به قاعده فلسفى معروف «معطى شىء، فاقد آن نمى تواند باشد» استدلال نموده و وجود اختيار در بندگان را دليل بر اختيار خداوند دانسته، مى نويسد:
حكما را اعتقاد اين است و دليلى بر اين گفته اند كه مفيض وجود و معطى آن، در غير افعال عباد ـ كه تمام آنها به غير حركت چيزى نباشند ـ به غير واجب الوجود نمى تواند بود. ۱
نگارنده اين سطور، در جاى خود بيان داشته كه اين قاعده فلسفى كه «معطى وجود، فاقد آن نمى تواند بود» قاعده اى نادرست است؛ بلكه خالق و معطى و مفيض وجود، ذاتى است مباين با آنچه مى آفريند و متعالى از آنچه ايجاد مى كند. ۲
۰.امام صادق(ع) مى فرمايد:انّ اللّه تبارك و تعالى، خلو من خلقه وخلقه خلو منه، وكلّ ما وقع عليه اسم شىء ما خلا اللّه عزّوجل فهو مخلوق. ۳
۰.خداوند متعال، خالى از خلق خود و خلقش، خالى از اويند و هر چيز كه اسم شىء بر آن واقع شود، مخلوق است، مگر خداوند عزّوجل.
چنانكه اين مطلب ايشان ـ ره ـ نيز كه مى گويد فيلسوفان، افعال بندگان را به خداوند نسبت نمى دهند، درست نيست؛ بلكه فلسفه، همه چيز، حتّى افعال بندگان را به خداوند نسبت مى دهد. لذا بر طبق مبانى فيلسوفان، تفسير صحيح اختيار و فرار از لزوم جبر ـ چنانكه بر اهل اطّلاع روشن است ـ از مشكلات لاينحلّ ايشان است.
1.مبدأ و معاد، ص۲۵ .
2.براى اطّلاع بيشتر، ر.ك: مجله كيهان انديشه، ش۷۸، «آيا مى توان خدا را شناخت؟»، حسن ميلانى.
3.التوحيد، شيخ صدوق، ص۱۰۵ .
