كتابشناسی«غُرَرُ الحِكَم و دُرَرُ الكَلِم» - صفحه 159

اجازه و استجازه واقع شده است.
قديمى ترين نسخه موجود آن، نسخه شماره 1168 كتابخانه آستان قدس رضوى است كه به سال 517ق، استنساخ گرديده است. از آن پس، نسخه هاى متعددى از كتاب، نگاشته شد و با پديد آمدن صنعت چاپ، طبع و نشر آن فزونى گرفت و بارها ترجمه، شرح، فهرست و تكميل و تلخيص از آن انجام گرفت.
ما در اين مقاله، به معرّفى «غررالحكم» و كتابشناسى آن خواهيم پرداخت.

«غررالحكم»

« غررالحكم ودرر الكلم»، در برگيرنده بيش از ده هزار (10760) حديث از سخنان كوتاه اميرالمؤمنين على(ع) است و به ترتيب حروف الفبا (فقط حرف اوّل نخستين كلمه حديث) تنظيم شده و 91 باب دارد. با اينكه نسخه هاى خطّى «غرر» در كتابخانه هاى ايران، فراوان بود؛ امّا كمتر كسى از وجود آن آگاهى داشت، تا آنكه بر حسب اتّفاق، نسخه اى از آن كه متعلّق به كتابخانه مرحوم علاّمه ميرزا سيد عبدالجواد عقيلى بود ـ و اينك در اختيار حجة الاسلام سيد حسين سبحانى قمى است ـ به دست والد معظّم نگارنده، مرحوم حجة الاسلام والمسلمين حاج شيخ محمد على انصارى قمى افتاد. او هم كه به تازگى از كار ترجمه و شرح «نهج البلاغه» به نظم و نثر فارغ شده بود، ۱ بدون درنگ دست به كار ترجمه

1.اين كتاب، در ده جلد در سال ۱۳۲۸ش، همراه با تقريظ آيات عظام: حكيم، خويى، حجّت كوهكمرى، صدرالدين صدر، فيض، سيد محمد تقى خوانسارى، رفيعى قزوينى، آقا بزرگ تهرانى، سيد شرف الدين موسوى، هبة الدين شهرستانى، سيد عبدالهادى شيرازى، سيد على بحرالعلوم، سيد محمد جمال هاشمى، سيد محمد جواد طباطبايى تبريزى، سيد جمال الدين گلپايگانى، نجفى مرعشى، ميرزا خليل كمره اى و شيخ راضى تبريزى ـ رضوان اللّه عليهم ـ به چاپ رسيده و حاوى لطايف و نكات ادبى، كلامى، تاريخى و حديثى فراوان است. ايشان به غير از ترجمه «نهج البلاغه» و «غرر الحكم» داراى آثار فراوان ديگرى است كه برخى از آنها عبارت اند از: «ديوان اشعار»، «خزائن المراثى»، «شررهاى فروزان»، «درج گهر»، «اختران ادب»(۲ج)، «آيينه دل»(۲ج)، «تاريخ خلفا»، «انتقادات تاريخى»، «پاسخ به بد انديشان»(۲ج)، «دفاع از حسين شهيد» و «دفاع از اسلام و روحانيت»(۲ج). براى اطّلاع بيشتر ر.ك: مستدرك أعيان الشيعة، ج۷، ص۲۷۵؛ اثر آفرينان، ج۱، ص۳۲۱؛ مؤلفين كتب چاپى، ج۴، ص۱۹۴؛ كتابنامه حضرت زهرا، ص۲۳ـ۲۸؛ گنجينه دانشمندان، ج۲، ص۳۴۰؛ الذريعة، ج۲۶، ص۱۹، ۲۰و ۳۳؛ سخنوران نامى معاصر ايران، ج۱، ص۴۰۰ـ۴۰۴؛ گلزار مشاهير، ص۱۱۲؛ فرهنگ سخنوران، ص۲ـ۱؛ آثار الحجة، ج۲، ص۱۴۴ .

صفحه از 172