گفتگو با آية الله رضا استادي - صفحه 33

اين سه كتاب فقهى كه از اين سه بزرگوار چاپ شده است (شرح آقا حسين بر «الدروس» شهيد اوّل، تكمله آن به قلم آقا رضى و حاشيه آقا جمال بر «شرح لمعه») به خوبى نشان مى دهد كه اين سه فقيه بزرگوار، عنايت به حديث داشته اند؛ ولى در بين آنها، آقا جمال با حديث، انس بيشترى داشته و اهل حديث بوده است و در حديث، تأليفاتى دارد (مانند شرح «غررالحكم»).
در عين حال، اين سه محقّق، كتاب حديثى جدا (مثل مجاميع حديثى ما) نداشته اند و جزو محدّثان (به معناى مصطلح) به شمار نمى آيند؛ ولى اهل حديث (بخصوص در دايره فقه) بوده اند. مثلا رساله نماز جمعه اى كه آقا جمال نوشته است، شامل احاديث فراوانى است. در عصر او، در خصوص وجوب نماز جمعه، دو نظر بوده است و ايشان خواسته يك نظر را تقويت و نظر ديگر را تضعيف كند و در اين راه، احاديث را به خوبى دنبال كرده است.
آقا جمال، همچنين زيارتنامه اى براى امام رضا(ع) تدوين كرده كه وقتى مردم مى خواهند به زيارت امام رضا(ع) بروند، از اين زيارتنامه استفاده كنند. در اين رساله كه كلاً حديث و شرح حديث و ترجمه حديث است، روايات ثواب زيارت حضرت رضا(ع)، آداب زيارت آن حضرت، زيارت هاى آن حضرت (كه از معصومان رسيده) و زيارات جامعه، همگى نقل و ترجمه شده است. در حواشى زيارات جامعه، شرح و توضيحات مختصر و در عين حال مفيدى آورده كه اعجاب مرحوم حاجى نورى را برانگيخته است. حاجى نورى در مقام تعريف و تحسين گفته است: مطالبى در حواشى زيارت جامعه ايشان هست كه نشان مى دهد ايشان با حديث و كلمات اهل بيت(ع)، ارتباط تنگاتنگى داشته است.
ايشان همچنين ترجمه و شرحى فارسى بر «غرر» آمدى دارد كه در هفت مجلّد چاپ شده است و همين طور «مفتاح الفلاح» شيخ بهايى را ترجمه كرده و حواشى فراوانى بر آن دارد. از مجموع اين آثارى كه بر شمردم، مى توان دانست كه آقا جمال (لااقل در مرحله اثبات براى ما كه از واقعيات خبر نداريم) در پديد

صفحه از 31