د. اجازات
13) اجازات فيض كاشانى
در اين مقاله، مجموعه اجازات روايى يى كه جناب ملاّمحسن فيض كاشانى از اساتيد خود دريافت داشته و همچنين اجازاتى كه وى براى شاگردان خود نوشته است، فهرست شده و آنچه از متن آن اجازات موجود بوده، ارائه شده است.
اجازه، از مهمترين طرق تحمّل حديث است و فوائد بسيارى بر آن مترتّب است، از جمله اينكه اجازه شهادت و گواهى است كه استاد براى شاگرد، صادر مى كند و در آن، تصديق به شايستگى و مهارت شاگرد در نقل و روايت حديث مى نمايد و نيز در اجازات مفصّل، مطالب و اطلاعاتى تاريخى وجود دارد كه بخشهاى نامعلومى از احوال و آثار علماى گذشته را روشن مى نمايد و در لابه لاى همين اجازات، اسامى عالمان و دانشمندان و نام كتب و رسائل آنان، يافت مى شود. در حالى كه برخى از آنها در منابع ديگر به دست نمى آيد.
يكى از روشهاى تنظيم اجازات، اين است كه يك عالم را محور قرار داده، مجموع اجازاتى را كه او از اساتيد خود گرفته و يا خود براى شاگردانش صادر نموده، در يك جا جمع آورى نماييم تا بدين ترتيب، فوايدى تاريخى و رجالى و كتابشناسى در مورد آن عالم و عالمان عصر او به دست آوريم. در اين مقاله، اجازات مربوط به فيض كاشانى توسط راقم اين سطور، جمع آورى شده است.
هـ. معرّفى نسخ
13) معرّفى «ازالة الأوهام» شيخ ابوالقاسم خويى
آخرين بخش از «ميراث حديث شيعه» به معرّفى نسخه هاى حديثى چاپ نشده يا كهن اختصاص دارد كه در اين دفتر، جناب آقاى سيدصادق حسينى اشكورى، كتاب «ازالة الأوهام» را ـ كه در دست تصحيح و تحقيق دارند ـ معرّفى نموده اند.
آقاى اشكورى، ضمن برشمردن كتابهايى كه به موضوع لحن شناسى اختصاص دارد، متذكر شده اند كه «ازالة الأوهام» در ميان آن كتب، همچون دايرة المعارفى چند دانشى است كه در آن از علوم و موضوعات بسيارى بحث به ميان آمده و استعمالات غلط كلمات در رشته هايى چون ادبيات، فقه، تراجم، رجال، حديث و غير آن، تذكر داده شده است. نويسنده مقاله با ذكر چند مثال از لابه لاى كتاب مذكور و بيان خصوصيات نسخه خطّى كتاب و شرح حال مختصرى از مؤلّف آن، نوشته خود را به پايان برده است.
در معرّفى دفتر اوّل (علوم حديث، ش9) مطالبى در قالب پيشنهاد يا انتقاد گفتيم. در اينجا نيز يادآور مى شويم كه شايسته است چنين مجموعه ارزنده اى كه به قصد احياى «ميراث حديث شيعه» منتشر مى شود، تصحيح و تحقيقى به غايت استوار و يكدست (از جهت اصول و روشها) داشته باشد تا إن شاء اللّه به صورتى هر چه مفيدتر و آبرومندتر به دست تشنگان معارف برسد.
همچنين مناسب است كه هر شماره از اين دفتر به يكى از محدّثان بزرگ شيعه اهدا شود تا با نشر هر دفتر، ياد و نام دانشمندى كه عمر خود را وقف احياى كلمات معصومان نموده، زنده شود.
تنظيم فهرستهاى فنّى در آخر هر دفتر براى دستيابى آسانتر به مطالب نيز ضرورى به نظر مى رسد.
حركت به سمت موضوعى نمودن هر يك از اين دفاتر، مثلا در موضوعاتى چون: اربعينيات، شروح احاديث، رجال، درايه، اجازات و … و اختصاص دادن كلّ يك دفتر به يكى از موضوعات مذكور، پيشنهاد قابل توجه ديگرى است. همچنين مى توان پيشنهاد كرد كه رساله هاى فارسى از رساله هاى عربى جدا شوند به شكلى كه يك مجموعه فقط به زبان عربى و مجموعه ديگر به فارسى منتشر شود.
بديهى است كه در اين مجموعه، همچون ديگر كارهاى بشرى، ايرادات و غفلتهايى به نظر محقّقان خواهد رسيد. بديهى است تكميل و ارتقاى كيفيت اين حركت علمى و دينى با دعاى خير و راهنمايى و هميارى دانايان و دانشيان و توفيق پروردگار، ممكن خواهد بود. اللّهمّ وفّقنا لما تحبّ و ترضى!
