اسناد و مشايخ راويان «صحيفه كامله»
دكتر منصور پهلوان ۱
صحيفه كامله، نام مجموعه ادعيه امام على بن الحسين(ع) است كه به طرق مختلف،از آن حضرت روايت شده است.
اين كتاب كه در بين دانشمندان اسلامى به «زبور آل محمّد» و «انجيل اهل بيت» موسوم گشته ۲ از اوّلين كتابهايى است كه در دوره اسلامى تأليف شده ۳ و به واسطه داشتن مضامين بلند و همچنين انتسابش به امام سيد السّاجدين(ع)، از شهرت بسزايى برخوردار گشته است.
در قرون مختلف اسلامى، بسيارى از دانشمندان و راويان، با اسناد متّصل به نقل و روايت صحيفه كامله مبادرت كرده اند. تعداد اين اسناد را علاّمه محمّدتقى مجلسى، بالغ بر هزاران هزار مى داند ۴ و مى گويد كه متجاوز از ششصد طريق عالى نقل آن را در آثار خود، گزارش كرده است.
در ميان اين راويان، دانشمندان و مشايخ بزرگى بوده اند كه حلقه واسط و شيخ المشايخ اين راويان به شمار مى آيند و با سلسله سند و طريق روايت ويژه، صحيفه را روايت كرده اند. كثرت طرق و مشايخى كه در دوره هاى مختلف به نقل و روايت اين كتاب پرداخته اند،بى نظير است و هيچ كتاب ديگرى را نمى شناسيم كه مشايخ و محدّثان بزرگ، چنين اهتمامى به نقل و روايت آن معمول داشته باشند. اين امر، به گونه اى است كه طرق روايت مشايخ در نقل صحيفه كامله، به حدّ تواتر رسيده و بسيارى از علماى رجال و حديث، بدان شهادت داده اند. از جمله اين علما، فيلسوف، محدّث و فقيه فرزانه سيّد محمّدباقر، معروف به ميرداماد (م1041ق)، اسانيد طرق مشايخ را در روايت صحيفه كامله، متواتر مى خواند. ۵
در ذيل،اسناد و مشايخ راويان صحيفه كامله مى آيد و طرق نقل آنها ذكر مى شود:
1.عضو هيئت علمى دانشكده الهيّات دانشگاه تهران.
2.بحارالأنوار، محمّدباقر مجلسى، دارالكتب،تهران، ص۶۱.
3.معالم العلماء، ابن شهرآشوب، نجف، ۱۴۰۷ق، ص۱۲۵.
4.بحارالأنوار، ج۱۱۰، ص۴۵.
5.شرح الصحيفة، ميرداماد، قم، ۱۴۰۶ق، ص۴۵.
