دودستگی شيعيان امام كاظم (ع) و پيدايش فرقه «واقفیه» - صفحه 166

اعلام كردند، مورد استفاده آنان قرار گرفت. مادلونگ، همچنين اسامى برخى از دانشمندان واقفى را كه مطالبى درباره غيبت نوشته اند، ذكر مى كند. ۱ م. ع. امير معزّى نيز نام برخى از نويسندگان و عنوان برخى از نوشته هاى واقفى و قطعى را كه احتمالاً براى اهداف مجادله انگيز نگاشته شده اند، ذكر كرده است. ۲
حسين مدرّسى، آن گاه كه بحران جانشينى در شيعه اماميه را بررسى مى كند، كمى درباره فرقه واقفه نيز بحث كرده است. دو پاورقى بلند او درباره واقفه، شامل اطّلاعات ارزشمندى است. ۳
در چاپ اوّل دائرة المعارف اسلام، هيچ مدخلى درباره واقفه وجود ندارد. در چاپ دوم آن، انتظار مى رود كه به زودى مدخلى مربوط به اين فرقه گنجانده شود.
در مورد بشيريه، يكى از زيرگروه هاى افراطى واقفه، هيچ اطّلاعات مناسبى به زبان انگليسى وجود ندارد. اچ هالم، فصل قابل توجّهى را به زبان آلمانى به محمّد بن بشير، بنيانگذار اين فرقه اختصاص داده است. ۴ على رغم اين واقعيت كه اوّلين بار ادّعاى امامت احمد بن موسى، بلافاصله بعد از مرگ كاظم(ع) رُخ داد، هيچ كدام از نوشته هاى مربوط به اين دوره بحرانى، اين مسئله را پيگيرى نكردند. هدف اين مقاله آن است كه با استفاده از همه اطّلاعاتى كه در منابع موجود، در دسترس است، اين شكاف ها را در ميان شيعه اماميه بررسى كند.

1.ر. ك: W Madeung, al-Mahei , E۱۲, v,p.۱۲۳۶.

2.ر. ك: M. A. Amir-Moezzi, The Divine Giden in Early Shiism , (New York, ۱۹۹۴), pp.۱۰۱- ۱۰۲.

3.ر. ك: H. Modarresi, Crisis and Consolidation in the Formative Peeion of shiite Islam , (Princeton, ۱۹۹۳), pp.۶۰-۲, footnotes: ۳۰,۳۳.

4.ر. ك: Hentz Halm, Dee Islamische Gnosis , (Zurich Munich, ۱۹۳۲), pp.۲۳۳۰-۲۳۳۹.

صفحه از 194