دودستگی شيعيان امام كاظم (ع) و پيدايش فرقه «واقفیه» - صفحه 167

1. واقفه

هنگامى كه موسى كاظم(ع) در سال 183 ق / 799م، از دنيا رفت، در جامعه شيعه انشقاق بزرگى رُخ داد. تعداد قابل توجّهى از مردم كه پيرو برخى از شاگردان برجسته كاظم(ع) بودند، مرگ امام را انكار كردند و اعلام داشتند كه او غايب شده و روزى به عنوان قائم، براى برپا ساختن عدل و مساوات بر روى زمين باز خواهد گشت. آنها همچنين از پذيرفتن امامت على بن موسى الرضا(ع) كه بنا به ادّعاى برخى از طريق عهدى جانشين پدرش شده بود، سر باز زدند. ۱ از آن جا كه آنان، سير امامت را در امام كاظم(ع) متوقّف كردند و تداوم آن را پيگيرى نكردند، «واقفه» ناميده شدند. ۲ چنين

1.گروه ديگرى كه «قطعيه» ناميده مى شدند، اعلام كردند كه بعد از كاظم(ع)، على الرضا(ع) امام جديد آنان است. شيعيان بعدى كه از سير امامت، كه شامل دوازده امام مى شود، پيروى مى كردند، على الرضا(ع) را بعد از پدرش كاظم(ع) كه هفتمين امامشان بود، به عنوان امام هشتم پذيرفتند. براى متونى كه انتخاب على الرضا(ع) براى امامت توسط پدرش را تأييد مى كنند، ر. ك: الكافى في علم الدين، محمّد بن يعقوب كلينى، ويراسته على اكبر غفّارى، تهران، ۱۳۸۱ش / ۱۹۶۱م، ج ۱، ص ۱۹ ـ ۳۱۱ ؛ الارشاد، محمد بن محمّد بن نعمان البغدادى (المفيد) الارشاد، كه توسط Howard.A.K.I با مشخّصات زير ترجمه شده است: The book of Guidance into Lives of Twelve Imams , (London, ۱۹۸۱), pp.۴۶۱-۴۶۵.

2.ر. ك به: فرق الشيعة، حسن بن موسى النوبختى، ويراسته اچ ريتر، استانبول، ۱۹۳۱م، ص۶۷ ـ ۷۰ ؛ المقالات و الفرق، سعد بن عبداللّه القمى، ويراسته محمّدجواد مشكور، تهران، ۱۹۶۳م، ص ۸۹ ـ ۹۱ ؛ مقالات الإسلاميين، عبداللّه بن احمد البلخى، ويراسته اِى ام اس، دنيا، قاهره، ۱۹۶۳م، ج ۲، ص ۱۸۱ (فصلى كه مربوط به فِرَق امامى است و توسط قاضى عبدالجبار معتزلى در كتابش المغنى فى أبواب التوحيد و العدل نقل شده است)؛ مقالات الإسلاميين، ابوالحسن على بن اسماعيل الأشعرى ويراسته اچ ريتر، استانبول، ۱۹۲۹م، فصل اوّل، ص ۹ ـ ۲۸ ؛ كتاب الزينة فى الكلمات الإسلامية العربية، أبو حاتم أحمد بن حمدان الرازى، ويراسته اى اس سامرايى، در كتاب ويراستار؛ الغلو و الفرق الغاليه فى الحضارة الإسلامية، بغداد، ۱۹۸۲م، ص ۲۸۹ ـ ۲۹۰ ؛ كتاب الملل و النحل، محمّد بن عبدالكريم الشهرستانى، ترجمه شده توسط Kazi.K. Aو GELynn.J با مشخّصات زير: The Section on Muslim Dects in Kirab al-Milal (London, ۱۹۸۴), p.۱۴۵.

صفحه از 194