دودستگی شيعيان امام كاظم (ع) و پيدايش فرقه «واقفیه» - صفحه 170

بن عبداللّه انصارى ـ كه يكى از صحابى مدنى پيامبر(ص) بود و گفته مى شود كه با باقر(ع) ملاقات داشته ـ گفته است. پيامبر(ص) به جابر فرمود كه او قائم را ملاقات خواهد كرد و زمانى كه اين اتّفاق بيفتد، او بايد سلام پيامبر(ص) را به او برساند. ۱
گروه ديگرى به نام «ناووسيه»، مرگ صادق(ع) را انكار كردند و مدّعى شدند كه او قائم است. ۲ گروهى از طرفداران اسماعيل نيز به طور مشابهى، مرگ اسماعيل بن جعفر را در زمان حيات پدرش انكار كردند و مدّعى شدند مرگ او حيله اى بود كه [از روى تقيّه ]توسط صادق(ع) اعلام شد تا اسماعيل، از تعقيب دولت عبّاسى نجات پيدا كند. شهرستانى از اين گروه با عنوان «الإسماعيليه الواقفة» اشاره مى كند. ۳
اگر چه تمام اين گروه ها امامان خود را با امامى خاص به پايان رساندند و بر آن امام توقّف كردند، ليكن عموماً در ادبيات فرقه شناسى به شيعيانى كه معتقد به مهدويت موسى كاظم(ع) بودند، واقفه گفته مى شود.
به نظر مى رسد كه اين عقيده كه كاظم(ع) قائم خواهد بود، تا زمانى كه خود ايشان هنوز زنده بود، در جامعه شيعى رواج پيدا كرده بود. ظاهراً اين حادثه بيشتر در نتيجه رواج روايتى بود كه در آن از صادق(ع) روايت شده بود كه امام هفتم، مهدى قائم خواهد بود. ۴ رواج اين روايت، موجب ايجاد اين انتظار شد كه كسى كه عدل و

1.الفرق بين الفرق، عبدالقاهر بن طاهر البغدادى، ترجمه شده توسط Seelye.C،Kate با نوان: Moslem Schism and Sects (New York, ۱۹۶۶). pp. ۶۴-۵۲۵.

2.ر. ك به: فرق الشيعة، ص ۵۷ ؛ المقالات والفرق، ص ۷۹ ؛ الإمامة و مقتطفات من الكتاب الأوسط في المقالات، الناشى الأكبر (جعفر بن حرب)، ويراسته ژوزف فان اس، بيروت، ۱۹۷۱م، ص ۱۶۹ ؛ مقالات الإسلاميين، الأشعرى، ص ۲۵ (فصل اوّل) ؛ كتاب الزينة، ص ۲۸۶ ؛ الفصل في الملل و الأهواء و النحل، ابن الحزم، قاهره، ۱۳۱۷ ـ ۱۳۲۱ق/ ۱۸۹۹ ـ ۱۹۰۳م، ج ۴، ص ۱۸۰ ؛ التبصير، ص ۲۲ ؛ الفصول المختارة، ص ۲۴۷ ؛ الملل والنحل، الشهرستانى، ص ۱۴۴ ؛ اعتقادات، ص ۵۳ ؛ محصّل، ص ۲۴۲.

3.الملل والنحل، شهرستانى، ترجمه انگليسى، ص ۱۴۴.

4.الملل والنحل، الشهرستانى، ترجمه انگليسى، ص ۱۴۴ ؛ اختيار معرفة الرجال، محمّد بن عمر الكشّى، ويراسته ح مستوفى، مشهد، ۱۳۴۸ش / ۱۹۶۹م، ص ۴۵۷.

صفحه از 194