دودستگی شيعيان امام كاظم (ع) و پيدايش فرقه «واقفیه» - صفحه 173

گروه ديگرى نيز وجود داشت كه مى توان آنها را «واقفه شكّاك» ناميد. از نظر آنان، جملات متناقض درباره زندگى كاظم(ع) به طور مساوى قابل اعتماد بود. آنان، همچنين رواياتى را كه به امامت رضا(ع) اشاره داشت، به اندازه كافى براى كنار نهادن روايات ديگر كه كاظم(ع) را به عنوان آخرين امام و قائمِ منتظر معرّفى مى كرد، صريح نمى دانستند. بنا بر اين، آنان تصميم گرفتند كه منتظر بمانند و تا وقتى كه حقيقت روشن شود، درباره اين موضوع از هرگونه نتيجه گيرى بپرهيزند. ۱ بنا به گزارش نوبختى، تعداد زيادى از اعضاى اين گروه، بعدها امامت رضا(ع) را پذيرفتند و به شيعيان او پيوستند. كشّى نام برخى از اعضاى اين گروه را ذكر مى كند. بنا به نظر او از پيروان كاظم(ع)، على بن خطّاب، ابراهيم بن شعيب، ابراهيم بن ابى سمال و برادرش اسماعيل بن ابى سمال، هنگام مرگشان در اين كه آيا كاظم(ع) آخرين امام بود يا نه، شك داشتند. ۲
نوبختى و قمى، اين گروه را زير مجموعه واقفه مى دانند. ۳ الناشى منتسب (جعفر بن حرب)، آنها بعد از جدال و انشقاقى كه در ميان شيعه درباره مرگ كاظم(ع) رُخ داد، گروه سومى در كنار واقفيان و طرفداران رضا(ع) مى داند. ۴ بنا به گزارش بغدادى، آنها «موسويه» خوانده شدند؛ چرا كه منتظر بازگشت موسى كاظم(ع) بودند. ۵
شهرستانى و فخر رازى نيز آنان را از گروه هاى واقفى ديگر جدا مى كنند و

1.فرق الشيعة، ص ۷۱ ـ ۶۹ ؛ المقالات والفرق، ص ۲۹ ؛ مقالات الإسلاميين، الأشعرى، ص ۲۹ ؛ الفرق بين الفرق، ص ۶۵ ـ ۶۶ ؛ التبصير، ص ۲۳.

2.ر. ك به: اختيار معرفة الرجال، ص ۷۴ ـ ۴۶۹ ؛ رجال النجاشى، احمد بن على النجاشى، قم، ۱۳۹۸ق / ۱۹۷۸م، ص ۱۶.

3.فرق الشيعة، ص ۷۰ ؛ المقالات والفرق، ص ۹۱.

4.المسائل، ص ۸ ـ ۴۸ ؛ مقالات الإسلاميين، البلخى، ص ۱۸۱.

5.الفرق بين الفرق، ص ۶۶ ؛ بنا به نظر اشعرى، موسويه، شيعيانى بودند كه پس از مرگ صادق(ع) از امام موسى كاظم(ع) حمايت كردند و تعلّقى به اسماعيليه، فطحيه يا ناووسيه نداشتند (ر. ك: مقالات الإسلاميين، ص ۲۹).

صفحه از 194