ب. تحريف در سند روايات

يكى از ناهنجارى هاى موجود در سند روايات موجود در جوامع روايى ما تحريف و تصحيف هايى است كه مغرضانه يا بدون غرض در سند روايات انجام شده است. اين تحريف، ممكن است در نام راويانِ سلسله سند و يا حروف بين آنها [مثل واو و عن] يا افعالى كه در آنهاست باشد. ممكن است در سلسله سند زيادت يا نقيصه اى روى داده باشد يا كلمه اى به غير يا مشابه خود تبديل شده باشند، يا اين كه تحريف معنوى روى داده باشد.
تلاش در براى شناخت نقص سند و برطرف كردن آن، گامى اساسى جهت تشخيص درست موضوعات است تا از يك طرف، احاديث موضوع از بين سايرين جدا شود و از طرفى، حديثى به دليل مشكل سندى ـكه احتمالاً به دليل تحريف در سند پيش آمده و به روش هاى فنى قابل تصحيح است ـ به ناحق به چوب وضع و جعل رانده نشود. متأسفانه اثر مورد تحقيق از اين تلاش خالى است و در نقد احاديث اصلاً به اين مسئله توجه نشده است ـ اين كه بعضى از مشكلاتِ سندىِ ذكر شده در كتاب، احتمالاً با توجه به اين عامل رفع مى شود و قابل پذيرش نيست، امرى محتمل است كه تحقيق آن محتاج مجالى جداگانه است.

ج. مشكل مربوط به طبقه راويان حديث

توجه به طبقات روات در بررسى سند احاديث از جهات مختلف حايز اهميت است؛ مثلاً افتادگى در سلسله سند راويان و وجود فاصله زمانى احتمالى بين راويان پشت سر هم را نمايان مى سازد و نيز اگر راوى متقدمى از راوى متأخر روايت كرده باشد مشخص مى شود و...
اين امر در الموضوعات مورد توجه واقع شده، در بعض موارد به دليل مشكل طبقه بر سند روايات خدشه شده است.
از الوافى روايتى نقل شده است:
روى بسطام بن مره عن اسحاق بن حسان عن الهيثمه بن واقد عن علي بن الحسين العبدي الاسكاف عن الاصبغ إنّ أميرالمؤمنين(ع) سئل عن قوله تعالى «ان اشكر لى ولوالديك».... ^۱
اين حديث، متضمن تأويل معناى والدين به نبى(ص) و على(ع) و از «وإنْ جاهداك» منظور شيخان معرفى شده كه از پذيرش رضايت على منع مى كنند. «فلا تطعهما و صاحبهما» يعنى وصى و نبى و... در اين روايت، سعد الاسكاف از اصبغ روايت كرده، در حالى كه «بينه و بين الاصبغ اكثر من تسعين عاماً». ^۲