گفتگو با استاد «برهان بخاري» - صفحه 206

علوم حديث: لطفا از پژوهش عظيم و گسترده تان (الموسوعة الشاملة للحديث النبوىّ الشريف) و ويژگيهاى آن بگوييد.

برهان بخارى: وقتى در اروپا بودم، كار ترجمه قرآن به دوازده زبان را آغاز كردم و هدفم آن بود كه ترجمه هاى سست، از ميان برداشته شود. اين كار، مرا بر آن   داشت تا در ميراث اسلامى و عربى، به دقّت بنگرم. در اين جستجوى علمى، به اين نتيجه رسيدم كه بازبينى ميراث اسلامى ـ عربى را بايد از حديث پيامبر(ص) آغاز كرد؛ زيرا تفسير قرآن، بلاغت، شناخت تاريخ، ناسخ و منسوخ، اسباب نزول و… همه وهمه، با سنّت شناخته مى شوند. اگر بخواهيم بدانيم يك آيه در كجا نازل شده و يا درباره چه كسى نازل شده، سخت به حديث محتاجيم.
انگيزه قوى ديگرى كه مرا به اين كار واداشت، وضعيّت اسلام و مسلمانان در جهان امروز بود؛ بويژه در غرب كه چهره نادرستى از ما براى خود ترسيم كرده است.
موسوعة الحديث النبوى الشريف، مى كوشد تمامى ابعاد مربوط به حديث را نشان دهد. مى دانيم كه «بخارى» (صاحب صحيح) از 600000روايت، تنها 7124حديث را در كتاب خود گرد آورده است. اين نحوه گزينش، پس از وى، متروك شده و ديگران به استدراك و شرح رو كرده اند. ما در اين مجموعه سعى مى كنيم بر اساس سه اصطلاح جديد «روايت»، «حديث صحابى» و «حديث رسول(ص)»، با بررسى و تحقيق، از جمع آورى روايات، به حديث صحابى و از گردآورى حديث صحابى، به حديث رسول(ص) برسيم.
در اين موسوعه، درباره هر حديث، پنج مرحله پژوهش صورت مى گيرد:
1ـ استخراج روايات از كتب تسعه (صحيح بخارى، صحيح مسلم، سنن ابى داود، سنن ترمذى، سنن ابن ماجه، مسند احمد، مسند مالك و سنن دارمى).
2ـ بررسى ابواب فقهى: بدين معنا كه روشن شود هريك از مؤلّفان كتب نه گانه، حديث را در چه بابى قرارداده اند. از اين طريق، دلالتهاى مختلف يك حديث، آشكار مى شود، سبك و روش هريك از مؤلّفان به دست مى آيد و حتّى مى توان به يك تبويب جديد رسيد؛ چنانكه در نمونه (ضميمه شماره يك) مشاهده مى كنيد.
3ـ بررسى اسناد: اسناد را بر اساس پنجره هاى درختى تنظيم كرده ايم. سعى شده است كه سال ولادت و وفات هر راوى، ولو به صورت تخمينى نشان داده شود. براى هر راوى، كد تعيين شده است تا مشتركات، مشكلى ايجاد نكنند. در اين بررسى، طرق ضعيف از قوى بازشناسى مى شوند و خللى كه در اسناد است، روشن مى شود. (نمودار ضميمه شماره دو را بنگريد. اين نمودار، از صاحب كتاب، شروع و به صحابى ختم مى شود.)
4ـ بررسى اختلاف الفاظ حديث: در اين بررسى، اشتراك و افتراق در نقلها، به روش مقايسه روشن مى شود. (جدول ضميمه شماره سه را بنگريد)
5ـ تعقيب: در پايان، تأمّلى در حديث، از زواياى مختلف تاريخى، فقهى و لغوى و شبهات مربوط به آن، صورت مى گيرد.

صفحه از 220