دارد و اگر با ضم فاءالعقل و كسر عين الفعل (مانند: قُتِلَ) خوانده شود، معناى ديگرى دارد، يعنى اولى معلوم و دومى مجهول خواهد بود. و نيز اگر آخر كلمه متغير بشود (مانند: ضربت، ضربتِ، ضربتُ)، معنى بكل متغير مى شود چه برسد به تغيير حروف و تغيير كلمات كه در اين صورت معنى نيز متغير مى شود.
پس به تصحيح و تحقيق متون احتياج مبرم داريم تا معنى مستقيم باشد. همچنين است مسئله تذكير و تأنيث و ضمائر (مفرد، تثنيه، جمع، مؤنث، مذكر)؛ تمام اينها بايد با مرجع خود تطابق كلى داشته باشد تا معنى واضح و مستقيم گردد.

علوم حديث: در تصحيح و تحقيق كتب حديثى، چه شيوه هايى به كار گرفته مى شود؟ به نظر حضرت عالى مناسبترين شيوه كدام است؟

استاد حسينى: در هر زمانى شيوه خاصى براى تصحيح و تحقيق اجرا مى شود، لهذا كتابهاى تصحيح شده و تحقيق شده در هر زمانى با زمان بعد تفاوت خاصى دارد؛ مثلاً تحقيق كتاب الكافى چاپ انتشارات آقاى آخوندى با تحقيق جديد تفاوت خيلى زيادى دارد.
به نظر اين جانب مناسبترين شيوه ها عبارت است:
1 ـ مراجعه به متون اصلى كتاب از حيث نزديك بودن تاريخ نگارش با زمان حيات مؤلف و ناقل حديث و نيز از اين حيث كه احتمال مقابله نسخه در زمانِ حيات و با حضور مؤلف، ناقل حديث، بزرگان معاصر مؤلف و يا بزرگان بعد از حيات مؤلف زياده مى باشد. خلاصه نسخه منتخب بايد خالى از اغلاط و نمونه مصحّح آن باشد.
2 ـ در صورت تعدد نسخه ها اگر احياناً در يك نسخه غلط املائى به چشم خورد داعى بر ذكر آن در پاورقى نيست. چون فايده اى بر آن مترتب نيست، بلكه مطلب و كلمه صحيح را كه در بقيه نسخه ها وجود دارد بايد در متن آورد.
3 ـ در فرض غلط بودن كلمه در تمام نسخه هاى خطى بايد صحيح آن را در متن بياوريم و در پاورقى اشاره كنيم كه در تمام نسخه ها چنين است و سپس براى