بلى در صورت اضطرار و حاجت مشهور بر جواز است ^۱ .
پنجم : وفى الرقاب اند ^۲ ؛ و اين طايفه عبيد و مكاتب اند يعنى غلامهائى كه با آقايان خودشان قرار مى دهند وجه معينى تا زمان معلومى بدهند و آزاد شوند ، و در ايشان علماء اعلام ايمان و عدالت را شرط دانسته اند .
ششم : والغارمين ^۳ ؛ و اين طايفه كسانى هستند كه بدون معصيت و فساد و اتلاف مديون و مقروض شده اند و نتوانند اداء دين نمايند و اين طايفه را سهمى است معلوم .
هفتم : وفى سبيل اللّه ؛ يعنى : براى رضاى حق تعالى مالى در راه وى صرف نمايند از جهاد و معونه حاج و زوّار و تكفين موتى و بناء مساجد و قناطر و اشباه آنها ، و اين سهام نيز كه در اين راه بذل مى شود داخل در عنوان صدقات است .
هشتم : ابن السبيل ؛ و اين شخص كسى است منقطَع ـ بفتح طاء ـ باشد يعنى : در سفر محتاج شود اگر چه در بلد خود صاحب مال باشد به شرط اينكه ترك سفر نكند و استيطان در بلد ديگر ننمايد .
پس بر امام است براى اين هشت طايفه سهام ايشان را حمل كرده تقسيم نمايد و هر آنكه زكات به غير اين طوايف ثمانيه با شرائط معلومه بدهد به اشتغال ذمّه خود باقى است و برائت ذمّه خود نكرده است .
و حضرت امير عليه السلام فرمودند : « به پنج طايفه زكات ندهند : پدر و مادر و بنده و فرزند و

و مسكين را يكى دانسته اند .
دوم : مسكين است ؛ و آن كسى است كه قوت ساليانه نداشته باشد و ابن ادريس مسكين را احسن حالاً از فقير دانسته است ^۱ به مفاد « أَمَّا السَّفِينَةُ فَكَانَتْ لِمَسَاكِينَ يَعْمَلُونَ فِى الْبَحْرِ »^۲ ، معلوم است مساكين مالك چيزى هستند ، اما فقير آن است لا شى ء باشد .
سوّم : عاملين اند ؛ و آنها كسانى هستند كه زكات و صدقات را جمع مى نمايند . عبارت فقهاء عظام است : وهم الذين يسعون فى جباية الصدقات . كذا فى « السرائر » ^۳ .
چهارم : مؤلّفه قلوب اند ؛ و آنها كسانى هستند كه بايد تأليف از قلوبشان كرد به دادن زكات براى جهاد كردن ، فهم الذين يتألفون ويستمالون فى الجهاد ^۴ .
و مرحوم شيخ الطايفه شيخ ابو جعفر طوسى طاب ثراه فرمود : مراد از اين طايفه اهل كفرند ^۵ .
و مرحوم شيخ مفيد و مرحوم ابن ادريس طاب ثراهما تخصيص را بر خلاف اصل دانسته اند و فرموده اند : آيه كريمه عموم دارد بين مسلم و كافر غنى و فقير ، وليكن اگر عاملين صدقات سادات باشند بر ايشان جائز نيست .
و بعضى از علماء به عنوان اجرت و عوض مانند اجارات تجويز كرده اند .
و حديث فضل بن عباس و استدعاء وى اين عمل را و نهى حضرت ختمى مآب صلى الله عليه و آله مؤيد قول اول است : « وإنها أوساخ ما فى ايدى الناس وإنها لا تحلّ لمحمد وآل محمد عليهم السلام » .