331
روح و ريحان ج3

در بناء شهر رى و ساكنين قديم آن و امور متعلّقه به آن

و اهل تواريخ ۱ گفته اند : شهر رى در مشرق زمين بعد از بغداد بزرگتر از رى نبوده

1.اين تواريخ را حموى در معجم البلدان ۳/۱۱۷ ـ ۱۱۸ نقل كرده است .


روح و ريحان ج3
330

سكنه رى در طهران عزلت گزيدند ، و منزل گرفتند تا آنكه به الطاف و عنايات سلاطين صفويّه متدرجاً آباد شد ، و آنچه تحديد كرده اند از طهران تا رى دو فرسنگ بوده است و هواء آن به ملاحظه قرب جوار به كوه بهتر است .
و از اين جهت احمد رازى در كتاب « هفت اقليم » گفته است : در سال هزار و دو هجرى طهران بواسطه انهار جاريه و اشجار كثيره و باغات متنزهّه نظير بهشت است ، و بحمد اللّه تعالى اكنون شمع ايران شده است و قطعه اى از قطعات جنان .
و معروف است : شاه طهماسب بن شاه المعين صفوى باروئى كه دوره آن شش هزار گام و مشتمل بر چهار دروازه و به عدد سور قرآنيه يك صد و چهارده برج بناء كرد ، اطّلاع آن مقصد موقوف است به كتب و دواوين مورّخين دولت ناصريّه ۱ .

1.دكتر ابوالقاسم مشيرى در مقاله اى تحت عنوان : « تاريخ رى و شخصيت حضرت عبدالعظيم الحسنى عليه السلام » كه در مجله معارف اسلامى ش ۲۶ سال ۱۳۵۵ ش به چاپ رسيده مى گويد : رى ، پيش از طلوع « خورشيد درخشان اسلام ، سرزمين پهناورى در ميان كوير خشك ولم يزرع » مركزى و كوههاى برهنه شمال ايران بوده كه در حقيقت راه ارتباطى شرق ايران را به غرب پيوند مى داده است . اوستا ، رى را دوازدهمين شهر مقدسى كه اهورمزدا آفريده ياد كرده است و برخى عقيده دارند به علت مولد زردشت پيامبر ، آن را ( را كازردشت ) ناميده بودند بطورى كه در آن زمان طبقات چهارگانه كيش بانان ، جنگاوران ، كشت كاران و بازرگانان در اين شهر آباد زندگى مى كردند . رى پس از حمله اسكندر در سال ۳۳۰ پيش از ميلاد شكوه و جلال گذشته خود را از دست داد و ديه هاى آباد اين خطه رو به ويرانى نهاد تا اينكه ( سلوكوس ) يكى از جانشينان اسكندر ( ۳۱۷ ـ ۲۸۵۰ ق ـ م ) براى تجديد مجد و عظمت گذشته آن دامن همت به كمر زد و خرابه هاى رى را آباد و آن را به نام ( اروپوس ) كه نام زادگاهش در مقدونيه بود نام گذارى كرد . ( سلوكوس ) در اطراف رى شهرهاى تازه اى به نام ( لاودكيا ) و ( آپاميا ) بنا نهاد تا مقدونيانى كه به ايران آمده بودند در اين شهرها سكونت كنند و پس از چندى مجموعه اين شهرها را ( ارساكيا ) ناميد . رى ، در زمان سلطنت شاهان ساسانى به اوج عظمت و شكوه گذشته خود رسيد و از سال ۵۰۰ تا ۵۵۳ ميلادى عده اى از ايرانيان كه به كيش و آئين زردشت گرويده بودند به دين مسيح درآمدند و رى مقر اساقفه و مركز تبليغ آئين مسيح در ايران درآمد . در سال ۶۴۱ ميلادى يزدگرد سوم آخرين پادشاه ساسانى كه تلاشهاى وى در حراست و نگهدارى مرزهاى ايرانى بى نتيجه ماند ، رى را در آتش آشوب و شورش تازيان رها كرد و به سوى سرنوشت خويش گريخت . پس از حمله اعراب ( نعيم بن مقرن ) سردار تازى به كيفر پايدارى مردانه ايرانيان ، رى را در سال ۲۲ هجرى ويران ساخت و پس از او ( سعد بن ابى وقاص ) در سال ۲۵ هجرى به منظور خاموش كردن آتش آشوب ، ديگر بار بر ويرانى آن افزود تا اينكه بعد از حدود نيم قرن ، رى چهره تازه اى به خود گرفت و آبادى از دست رفته را سال ۱۴۱ هجرى در زمان مهدى عباسى پسر و وليعهد منصور دوانقى كه والى آن سرزمين بود بازيافت و چنان با سرعت رو به آبادى رفت كه هارون الرشيد زندگى در رى را آرزو مى كرد . رى تا سال ۲۵۰ هجرى ( ۸۶۵ ميلادى ) همچنان آباد باقى ماند ولى جنگ و ستيز ميان زيديه و طاهريه از يك طرف و زيديه و خلفاى بغداد از طرف ديگر رى را به ويرانى كشاند و در عهد سامانيان و ديلميان بر اثر نابسامانيهاى زمان و جنگها و كشمكش هاى حكمرانان ، رى روزى آباد و ديگر روز به ويرانى مى رفت . در سال ۴۲۷ هجرى ( ۱۰۴۳ ميلادى ) كه راه رى به روى غزنويان باز شد بسيارى از مردم اين سرزمين در جنگها كشته و شهر ويران تر از گذشته شد و آنچه از كتب علوم و فلسفه ونجوم بود به باد يغما رفت ، در سال ۴۳۴ هجرى دوره سلجوقيان و سپس در سال ۵۹۰ هجرى در دوره خوارزمشاهيان ، رى همچنان در آتش ناامنى و آشوب مى سوخت و هم چنين در تاخت و تاز مغول آن چنان ويران شد كه ديگر روى آبادى به خود نديد . از آن پس ورامين كه از توابع رى شمرده مى شد مركز ادارى حكومت مغول گشت و آن شهرى كه اصطخرى در باره آن گويد : پس از بغداد شهرى آبادتر از رى در مشرق نبوده و درازا و پهناى آن يك فرسنگ و نيم در يك فرسنگ و نيم بوده و ديه هاى آن هر يك بزرگتر از شهرى بوده ؛ كارش بدانجا رسيد كه تيمور بى هيچ گونه مقاومتى بر آن دست يافت و آن را از مردم و آبادى تهى كرد .

  • نام منبع :
    روح و ريحان ج3
    سایر پدیدآورندگان :
    حسيني اشكوري، سيد صادق
    تعداد جلد :
    5
    ناشر :
    سازمان چاپ و نشر دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1382
    نوبت چاپ :
    اوّل
تعداد بازدید : 188835
صفحه از 427
پرینت  ارسال به