جاهليّت مجوس غسل جنابت نمى كردند اما اعراب از جنابت احتراز داشتند ، مجوس با امّهات و بنات خودشان مباشرت مى كردند اعراب چنين نبودند ، مجوس خانه كعبه را بيت الشيطان ناميدند اما اعراب حج مى گزاردند و طواف مى نمودند و احترام مى كردند ، مجوس مرده هاشان را در سردابها مى گذاردند اما اعراب همان زمان دفن مى كردند ، مجوس اعتقادى به كتابهاى آسمانى و پيغمبران نداشتند و اعراب معتقد بودند » ^۱ .
چون فضايل و فواضل و مكارم اخلاق و صفات خاصّه و حسن احوال كافه عرب كالشمس فى وسط النّهار بوده سيّما ساكنين حجاز و عراق لهذا در مقام كشف و شرح آن برنيامديم اما به مقتضاى مقام خوب است عرض نمايم :
اول كسى كه به لغت عرب تكلم كرد يعرب بن قحطان بود . مسعودى در كتاب « مروج الذهب » ذكر كرده است : بعد از اينكه باد تند وزيد بر صرح نمرود و قصر عالى آن مردود در زمين بابل كه از اراضى عراج است و آن را خراب نمود زبانهاى ايشان كه سريانى بود تغيير كرد ، پس لغات ايشان به تقدير الهى هفتاد و دو زبان شد پس از اين جهت آن محل را بابل ناميدند پس اولاد سام به نوزده زبان تكلّم كردند و اولاد حام به شانزده زبان و اولاد يافث به سى و هفت .
پس يعرب بن قحطان و جرهم و عاد و عبديل و جديس و ثمود و عملاق وطم ^۲ و وبار و عبد ضحم ^۳ جميعاً به لغت عربيه تكلم نمودند ، و يعرب بن قحطان پسر عابر ^۴ پسر شامخ ^۵ پسر ارفخشد پسر سام بن نوح است ^۶ .

قحطان بود به وى منسوب بودند ، اسلام وى را نقل به عدنان كرد و عدنان قبيله اى از اولاد اسماعيل بن ابراهيم عليهماالسلاماند ، و بنو عدنان معروفند و نسبت نبىّ اكرم صلى الله عليه و آله وسلم به عدنان منتهى است و از او تا آدم عليه السلام مى رسد ، و اين فقره اتفاقى است بين نسّابين از انتساب آن جناب تا عدنان ، اما از عدنان تا حضرت آدم اختلافى است براى روايت معروفه كه حضرت رسول صلى الله عليه و آله وسلم فرمود : « لا تجاوزوا معد^۱بن عدنان »^۲ .
اما قحطان پسر هميسع پسر سلامان پسر نبت از فرزندان اسماعيل عليه السلام است ، و قحطانيّه كه اعراب يمن اند منسوب به وى مى باشند . پس عدنانيّه و قحطانيّه كه دو اصل از عربند به حضرت اسماعيل عليه السلام منتسبند و حضرت رسول صلى الله عليه و آله وسلم نسب را به عدنان مى رساند .
و اهل نسب لغت عرب را به شش طبقه قسمت كرده اند و نام نهاده اند :
اوّل : شعب به فتح شين است .
دوّم : قبيله است .
سوّم : عِماره به كسر عين است .
چهارم : بطن .
پنجم : فخذ .
ششم : فصيله .
و هر يك از طبقات شش گانه به جهتى تسميه شده است ، و ترتيب آن از سر است تا قدم به نحوى كه اعضاء فوقانى برترى بر اعضاء تحتانى انسانى دارند ، و قرب و بعد هر يك ملحوظ است ، همين طور در اين شش قسم ملاحظه مى شود .
و حسن احوال اعراب را از حديث مشهور بدان كه امام عليه السلام فرمودند : «در زمان