جاهليّت مجوس غسل جنابت نمى كردند اما اعراب از جنابت احتراز داشتند ، مجوس با امّهات و بنات خودشان مباشرت مى كردند اعراب چنين نبودند ، مجوس خانه كعبه را بيت الشيطان ناميدند اما اعراب حج مى گزاردند و طواف مى نمودند و احترام مى كردند ، مجوس مرده هاشان را در سردابها مى گذاردند اما اعراب همان زمان دفن مى كردند ، مجوس اعتقادى به كتابهاى آسمانى و پيغمبران نداشتند و اعراب معتقد بودند » ۱ .
چون فضايل و فواضل و مكارم اخلاق و صفات خاصّه و حسن احوال كافه عرب كالشمس فى وسط النّهار بوده سيّما ساكنين حجاز و عراق لهذا در مقام كشف و شرح آن برنيامديم اما به مقتضاى مقام خوب است عرض نمايم :
اول كسى كه به لغت عرب تكلم كرد يعرب بن قحطان بود . مسعودى در كتاب « مروج الذهب » ذكر كرده است : بعد از اينكه باد تند وزيد بر صرح نمرود و قصر عالى آن مردود در زمين بابل كه از اراضى عراج است و آن را خراب نمود زبانهاى ايشان كه سريانى بود تغيير كرد ، پس لغات ايشان به تقدير الهى هفتاد و دو زبان شد پس از اين جهت آن محل را بابل ناميدند پس اولاد سام به نوزده زبان تكلّم كردند و اولاد حام به شانزده زبان و اولاد يافث به سى و هفت .
پس يعرب بن قحطان و جرهم و عاد و عبديل و جديس و ثمود و عملاق وطم ۲ و وبار و عبد ضحم ۳ جميعاً به لغت عربيه تكلم نمودند ، و يعرب بن قحطان پسر عابر ۴ پسر شامخ ۵ پسر ارفخشد پسر سام بن نوح است ۶ .
1.الاحتجاج ۲/۹۱ ـ ۹۲ ، وسائل الشيعة ۲/۱۷۷ ح ۱۸۶۵ ، بحار الانوار ۱۰/۱۷۹ ـ ۱۸۰ .
2.در معجم البلدان : طسم .
3.در معجم البلدان : عبد ضخم .
4.در بعضى از نقلها : عامر .
5.در بعضى از نقلها : شالخ .
6.معجم البلدان ۴/۹۷ ، دينورى در الاخبار الطوال : ۷ هنگام ذكر قحطان مى گويد : ولما انقرضت عاد من أرض اليمن و بادوا ، وذلك فى عصر نمروذ بن كنعان ، أقطعها نمروذ ابن عمه قحطان بن عابر ، فسار إليها فى ولده حتى نزلها ، وبها بقايا قليلة ممن آمن بهود عليه السلام من عاد ، فجاورهم قحطان بها ، فلم يكن إلاّ قليل حتى انقرضوا وبادوا ، وصفت الارض لقحطان . ويقال : إن السائر إليها يعرب بن قحطان بعد وفاة أبيه ، فسار إليها فى إخوته واولادهم ، فقطنها فكانت أم يعرب دون إخوته من عاد ، فتكلّم بلسان أمه . وذكر عن ابن الكيس النمرى أنه قال : إن قحطان تزوج امرأة من العماليق ، فولدت يعرب ، وجرهم ، والمعتمر ، والمتلمس ، وعاصماً ، ومنيعاً ، والقطامى ، وعاصياً ، وحمير ، فتكلموا جميعاً بلسان أمهم بالعربية ، وكان قحطان فى عصر نمروذ .