361
روح و ريحان ج3

باشد ، تاكنون به قدر وسع جد و جهد كرده خبرى نيافتم كه صريحاً دلالت بر شهادت آن بزرگوار نمايد و الاّ در اين اوراق مى نوشتم ، بلكه مى توان گفت : عبارت صحيح كه فرمودند : « مَرض ومات » معارض است با قول قيل ، چون آن قول معلوم است و راوى هم موثق و ضابط و عادل تعارض مى كند با اين قول مجهول .
بلى ، اگر مرحوم شيخ اين قول را مجهولاً نسبت نمى داد و خبرى محذوف الاسناد ذكر مى فرمود مى توان گفت : در اين گونه موارد تسامح جايز است اگر چه قول مجهول هم چنين است فرقى چندان نمى كند ، پس اعتناء مرحوم شيخ دلالت بر جواز ذكر اين گونه اخبار مى كند .
على اىّ حال ، بنا بر اين قول مى توان گفت : يك جهت در علوّ رتبت عبدالعظيم شهادت اوست و بر حسب اخبار و آثار و حكومت عقل و نقل هر يك از اخيار كه به درجه شهادت فايز گرديدند و درك ثواب شهادت نمودند مقام و مرتبه ايشان اعلى و اوفى شد .
و به اين بيان توان ثابت كرد علوّ مقامات و درجات ائمّه دين عليهم السلامرا كه به روايت صحيحه مقتول يا مسموم شدند ۱ چنانكه شيخ طريح در اول كتاب مذكور بيانى ذكر فرموده است ، خوب است بعينها بنويسد :
عن الصدوق عليه الرّحمة انّ جميع الائمّه خرجوا من الدنيا على الشهادة ، قتل علىّ فتكاً ، وسمّ الحسن سرّاً ، وقتل الحسين جهراً ، وسمّ الوليد عبدالملك زين العابدين ، وسمّ ابراهيم بن الوليد الباقر ، وسمّ ابو جعفر الدوانيقى الصّادق عليه السلام ، وسمّ الرشيد الكاظم ، وسمّ المأمون الرضا ، وسمّ المعتصم محمداً الجواد ، وسمّ المعتز على بن محمد الهادى ، وسمّ المعتمد الحسن بن على العسكرى و هرب المتوكّل خوفاً من المتوكّل.. الى آخره .

1.در بحار ۵۰/۲۳۸ ذيل حديث ۸ نيز بدين مطلب اشاره شده است ، و در روايتى منقول از امام ثامن ضامن حضرت رضا عليه السلام آمده كه فرمودند : «واللّه ! ما منا إلاّ مقتول شهيد » . بنگريد به : من لا يحضره الفقيه ۲/۵۸۵ ح ۳۱۹۲ ، عيون اخبار الرضا عليه السلام ۱/۲۸۷ ح ۹ .


روح و ريحان ج3
360

و در كتاب « فهرست » ۱ علاّمه اعلى اللّه مقامه است : مات عبدالعظيم بالرّى وقبره هناك .
يعنى : حضرت عبدالعظيم مُرد در رى و قبر وى در رى است .
و در كتاب مستطاب « منتخب » كه مجموعه اى از مراثى و خطب است و مؤلّف آن مرحوم شيخ فخر الدين طريحى نجفى عليه الرّحمه است مذكور است : قيل : ممّن دفن من الطّالبيّين حيّاً عبدالعظيم الحسنى بالرّى ومحمّد بن عبداللّه [ بن ] الحسن ولم يبق فى بيضة الاسلام بمدّة الا قتل فيها طالبى او شيعى .. الى آخره .
يعنى : از اولاد ابى طالب كسى كه در رى زنده مدفون شد حضرت عبدالعظيم حسنى است و محمّد بن عبداللّه ، و مراد از طالبيّين اولاد ابوطالبند كه پدر حضرت امير مؤمنان عليه السلام باشد ، والاّ طالبيّين را نسبت به طالب برادر آن بزرگوار دهند صحيح نيست چنانكه خواجه فرموده است در وصف حضرت امير عليه السلام : « ليث بنى طالب » همانا مراد ابوطالب است ، براى اختصار و اقتصار حضرات اهل فضل و لسان حذف نمودند كلمه « ابى » را .
و محمد بن عبداللّه بن حسن غير از صاحب نفس زكيّه است كه نزديك مدينه شهيد شد كه برادرش قتيل باخمرى است .
مخفى نماند آنچه در كتب رجال و انساب از احوال حضرت عبدالعظيم عليه السلام تفحّص و تجسّس نمودم از شهادت آن جناب خبرى صحيح و موثق نيافتم جز اين قول كه قائل و ناقل آن مجهول است ۲ .
و آنچه از مرحوم شيخ فخرالدّين در اوّل همين كتاب اشاره به شهادت آن بزرگوار شد نيز منقول از آن كتاب بود .
و جمعى از اهل علم و فضل از داعى خواهش نمودند كه مراجعه در كتب بيشتر شود شايد خبرى جز آنكه در كتاب سابق الذكر مسطور است به دست بيايد و راوى آن هم معين

1.الفهرست : ۱۲۱ شماره ۵۴۸ ، نقد الرجال ۳/۷۰ .

2.نگارنده در حال نگاشتن مقاله اى مستقل در تحقيق اين مطلب است كه خوانندگان عزيز را در صورت بقاى عمر بدان ارجاع مى دهم .

  • نام منبع :
    روح و ريحان ج3
    سایر پدیدآورندگان :
    حسيني اشكوري، سيد صادق
    تعداد جلد :
    5
    ناشر :
    سازمان چاپ و نشر دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1382
    نوبت چاپ :
    اوّل
تعداد بازدید : 176499
صفحه از 427
پرینت  ارسال به