علاوه از اين مثوبات متداوله كه ازهاق ^۱ روح است از بدن ظلماً و قهراً وجبراً ثواب معيّن و اجر معلومى دارد كه خداوند سبحان مى داند و اوليائش كه جملتى از آن در عالم برزخ از مزار قتيل شهيد بر زائر و مجاور وى ترشّح مى شود .
و از اين جهت است بعضى از دعاها در مزار حضرت عبدالعظيم و امامزاده هاى ديگر به هدف اجابت مقرون مى گردد كه در اماكن و موارد ديگر به اجابت نمى رسد .
و دليل بر مراد نذورات كثيره اى است كه لائذين و زائرين قبور ايشان در سنين متواتره و اعوام متواليه مى آورند ؛ تا حاجات محتاجين بر حسب نذرهائى كه مى نمايند برآورده نشود وفا به آن نمى كنند ، و نفوس كافّه خواص و عوام به مقتضاى نذرى كه بر مقبره كردند و حاجات ايشان روا شد براى جلب نفع خودشان باز در حوائج و امور ديگر تكرار وتجديد مى نمايند .
و اين بقعه ساميه عظمى و عتبه عاليه كبراى حضرت عبدالعظيم عليه السلام همين طور است . اگر بخواهيد طبقات ابناء هر زمانى را تا زمان شهادت حضرت عبدالعظيم از خواستن حاجات و اجابت دعوات و اهداء تحف و نذورات و بذل موقوفات ذكر نمائيم البته از مراد خارج مى شويم .
بلى جملتى از آن در آخر اين كتاب براى اطلاع و تشويق بعضى مشروح خواهد شد .
و بدان به ترتيبى كه ابوالحسن على بن الحسين مشهور به مسعودى كه در سنه سيصد و سى معاصر خلفاء بنى عبّاس بوده است در كتاب « مروج الذهب » و « عقد الجواهر » ترتيب خلفاء بنى عباس را نوشته است : بعد از مأمون ملعون معتصم باللّه ، و بعد از وى معتز باللّه را ذكر كرده تا خليفه معاصر زمانش مطيع باللّه را بيان نموده است . چون ادراك زمان حضرت جواد و حضرت هادى و حضرت عسكرى عليهم السلام را حضرت عبدالعظيم نمود معلوم مى شود كه آن بزرگوار با اين هفت نفر خلفاء جائرين معاصر گرديد :

و احفاد اين سلسله جليله به قدرى كه توانستند به قتل رسانيدند .
بناء على هذا ، استبعادى نمى رود حضرت عبدالعظيم به امر سلطان جائر و خليفه معاصر مقتول شده باشد ، و اين بعد از اجتماع شيعيان و محبّين و نشر احوال و فضايل و مآثر شريفش بوده است با آنكه مخفى بوده و عزلت و استتار را خوش داشته و از محلّ و مكان خود به ملاحظه تقيّه بيرون نمى آمده ، به نهجى كه سابقين از ابناء دين را شهيد كردند آن بزرگوار را هم شهيد كرده باشند تا درجه شهادت و درك اين فضيلت به تبعيّت به ائمه هدى و اولاد طاهرين ايشان كرده باشد ، و براى حفظ دين چون جناب خامس آل ـ عليه التحيه والثناء ـ در قبّه ساميه اش چه آثار و انوار مخصوصه خداوند سبحان هويدا و پيدا نمود .
و در ميان اعراب و بعضى اعاجم مرسوم و معمول شده است كه به قبر آن شهيد التجا مى آورند و حاجت مى خواهند چنانكه به روايت على بن اسباط كه از اصحاب حضرت رضا عليه السلام است در سال اوّل شهادت جناب سيد الشهدا يك صد هزار نفر زن عقيم از احياء عرب و بلدان و نواحى قريبه و بعيده التجا آوردند و همگى حامله شدند . و اين خبر اگر چه غرابتى داشت امّا تأسّى به مرحوم مجلسى نمودم و ذكر كردم .

در احتمال شهادت حضرت عبدالعظيم عليه السلام براى حفظ دين چون سائرين از شهداء

اكنون اين آثارى كه از مزار كثير الانوار حضرت عبدالعظيم عليه السلام ظاهر است ـ قطع نظر از جهت سيادت و علم و عمل و ديانت و تقوا ـ همانا از اثر شهادت اوست اگر چه هر كس در غربت بميرد شهيد است ، و هر كس به محبّت اهل بيت بميرد شهيد است ، و هر كس به طريق هدايت نفوس و تعليم احكام سيّد انام بميرد شهيد است ، و هر مؤمنى كه به بعضى از امراض خاصّه بميرد شهيد است .