را حضرت رسول صلى الله عليه و آله در اين محل دفن نمود چون خانه را زيارت كرد با كمال شوق و مودت اظهار مسرت نمايد و از محاذات حجر كه قصد طواف مى نمايد طواف ملائكه را به نظر آورد و از خداوند عطوف اجر بخواهد كه گناهان در آن مكان ريخته مى شود .
و از آداب ركن يمانى و وقوف در مستجار تقبيل حجر الاسود غفلت نورزد و در مقام ابراهيم عليه السلام نماز واجب خود را اداء كرده از آب زمزم بر بدن خويش مى بايد ترشحى كند ، بعد از آن سعى ما بين صفا و مروه را قصد كند و در اين سعى هروله كنان آن نيّت خود را مندكّ نمايد آنگاه مُحلّ شود ، و به منى رود و متمنّيات خود را تمنّا كند و از منى كه اول مسالك و مناسك است به خطوات سلوكيه به سوى عرفات قدم نهد و اعتراف به گناه خود كند ، و وقوف در عرفات را ركن اقوم اين فريضه داند .
آنگاه از عرفات تكبير گويد ، به مزدلفه آيد و جمع بين صلاتين در آن محل كند و بيتوته نمايد ، و توبه از ذنوب موبقه را فراموش ننمايد البته ، پس در روز عيد قربان به منى حاضر شده خود را به جوار آقاى حقيقى كشاند به مفاد : « الصلاة قربان كل تقى » دو ركعت نماز بجا آورد ، آنگاه تقرب به حق جويد از قربانى كردن بُدنه و شاة به مقدار وسع خود به مفاد « لاَ يُكَلِّفُ اللّهُ نَفْساً إِلاَّ وُسْعَهَا »^۱ .
آنگاه سر بتراشد و خود را از انانيه ^۲ و اوساخ كبر تطهير نمايد براى تواضع حق ، و در حين قربانى فقره حديث « استفرهوا ضحاياكم فانها مطاياكم »^۳ را به نظر بياورد ، پس از اعتراف گناهان و قبول آن و تقديم قربانى ظاهرى و باطنى به حضور خداوند سبحان به سوى خانه كعبه رود ، و در راه شيطان كه كلب عقور و مانع از وصول بارگاه حضرت كبريائيست به حَصَيات و جَمَرات سبعه وى را براند ، و چند روزى با شيطان همين معامله

و اطراف حجر را در اين اوقات به طلا محكم كرده اند ، و نظر كردن آن موجب بهجت است .
اما تكليف حاج به نحو اجمال ذكر شود با اسرار مجمله از حج ، شايد وقتى خواننده را ضرورت مقتضى شود .

در بيان اسرار حج است

ميان كعبه و من گرچه صد بيابان استدريچه اى ز حرم در سراچه جان است
به جان ملازم آن آستانه باش اى دلكه بازش به در كعبه بردن آسان است^۱
به بال همّت اگر مى پرى زخار مترسچرا كه طائر قدس ايمن از مغيلان است
شنيده ام كه به حُجّاج عاشقى مى گفتكه كعبه منِ سرگشته كوى جانان است
طواف كعبه دل گر ميسّرت گرددعماد حج پذيرفته در جهان آن است
بدان كعبه خانه خداست و او را حريمى است كه به حرم مشهور ، و آن را بابى است كه حاج زمان وصول و دخول نيز بايد محرم شوند يعنى از حرم احترام نگاه دارند .
وقال الصادق عليه السلام : « الاحرام لعلة التحريم ، وتحريم الحرم لعلة المسجد ، وحرمة المسجد لعلة الكعبة » .
پس محرم بايد خود را از اوساخ ظاهريه و ارجاس باطنيه حين دخول پاك نمايد تا قابل حضور كبرياء حق شود ، و لباس احرام اشاره به قيام موتى است با اكفان ، آن گاه بايد جواب حق گويند كه در حين احرام مرويست : « خداوند بندگان خود را ندا مى كند : عبادى ! لاحرّمنَّكُم على النار . پس بايد بگويد : لبيك اللّهمّ لبيك ! » يا براى اجابت حضرت خليل عليه السلام است و آيه « أَذِّن فِى النَّاسِ بِالْحَجِّ »^۲ دلالت دارد ، پس محرم خاضعاً و ذليلاً گناهان را منظور آورده از در بنى شيبه وارد شود به مسجد الحرام ؛ از آنكه بتهاى خانه كعبه