ومن علىَّ ديتُه فأنا ديتُه » ¹ .
قاضى طاب ثراه در معنى اين حديث فرموده است : هر كس مرا به سبب تقرب به نوافل دوست داشت من او را دوست مى دارم و هر كس را من دوست دارم مى كشم نفس و هواء او را و وى را از هر چه دوست مى داشت و هر كس را من كشتم ديه اش مى شوم و آنكس را كه من ديه اش شده ام گوش و چشم و دست او مى شوم بلكه هر چيزى از او مى شوم ، پس هر چيزى كه مى آيد و مى رود و حركت مى كند به امر و نهى و امضاء او است لانه فنى عن نفسه وعن كُلِّه وَبقى اللّه جلّ شأنه .
پس جهاد اكبر كه تزكيه نفس است به مفاد « قَدْ أَفْلَحَ مَن زَكَّاهَا * وَقَدْ خَابَ مَن دَسَّاهَا » ² بر هر ذى نفس لازم است و حضرت اقدس نبوى صلى الله عليه و آله فرمودند : « رجعنا من الجهاد الأصغر إلى الجهاد الأكبَر » ³ همان نفس است كه مؤدّى به رضوان اللّه است و طريقه ارتياض نفس و توبيخ و تحريص آن بر مشاقّ عبادات موكول است به دانستن اجتهاد ⁴ سيد كاينات صلى الله عليه و آله وائمه طاهرين عليهم السلام سيّما حضرت مقدس نبوى صلى الله عليه و آله كه از كثرت عبادت مروى است : « تَوَرَّمَتْ قَدَماهُ » ⁵ .
و مى فرمود : « أفلا أكون عبداً شَكُوراً » ⁶ « يَنبَغى لى أن اؤدّى شُكرَ هذه النّعمَةِ إنّى جَعَلَنى اللّه سيّد الأوّلينَ والآخرين » .

جمله فرموده : « وَقَاتِلُوا الْمُشْرِكِينَ . . » ¹ الى آخره .
اما به جهاد باطن نيز امر فرموده است مراراً و كراراً از آن جمله : « وَالَّذِينَ جَاهَدُوا فِينَا لَنَهْدِيَنَّهُمْ سُبُلَنَا » ² ، وأيضاً « وَجَاهِدُوا فِى اللّهَ حَقَّ جِهَادِهِ » ³ ، وأيضاً : « فَضَّلَ اللّهُ الْمُـجَاهِدِينَ بِأَمْوَالِهِمْ وَأَنْفُسِهِمْ عَلَى الْقَاعِدِينَ دَرَجَةً » ⁴ ، [وأيضاً : « لاَ يَسْتَوِى الْقَاعِدُونَ ]من [الْمُؤمِنينَ ]غَيْرِ أُولى الضَّرَرِ » و [الى قوله] « أجْراً عَظيماً » ⁵ .
و مى توان گفت : اين آيات كريمه اشاره به جهاد ظاهر و باطن باشد ، و اين بيان ظاهر است .
اما جهاد ظاهرى براى اعزاز دين و اعلاء كلمه اسلام و شمول رحمت و تقويت حق و ابطال باطل و تتميم نور الهى است ، و فرق بين اين دو جهاد آن است كه جهاد اصغر فى سبيل اللّه وجهاد اكبر فى اللّه است .
و معنى جهاد فى اللّه آن است : بنده با نفس كه اعدى عدوّ اوست و از وى دور نيست مجاهده كند تا به جوار حق خود را بكشاند ، و علامت آن قطع همّت از ما سوى اللّه است و بايد قمع هيولائيت هوى ولذات و شهوات دنيا و تجافى از دار غرور نمايد و به دار خلود توجه كه توجه به مولى است كند .
پس هر كس از خانه نفس و موطن هوا هجرت به سوى خدا كرد و موت او را درك نمود اجر وى با خداست بلكه ديه او بوده است ؛ از آنكه مجاهد يا قاتل است يا مقتول .
پس هر كس در راه خدا مجاهده با نفس نمايد و مقتول شود شهيد است : « من طلبنى وجدنى ، ومن وجدنى عشقنى ، ومن عشقنى عشقتُه ، ومن عشقتُه قتلتُه ، ومن قتلتُه فعَلىَّ دِيَتُه ،