مجاهدةٌ نفسانيّه

در بيان جهاد جسمانى و روحانى است

بدان كه جهاد به بيان ديگر از رساله « بلغة الحكمة » دو قسم است : جسمانى و روحانى : اما جسمانى محاربه با اعداء اللّه است كه مارقين حدود دين و مفارقين قوانين و آئين حضرت سيد المرسلين صلى الله عليه و آله اند و اوست جهاد اصغر .
و جهاد جسمانى هم بر دو قسم است : خارج و داخل .
اما خارج مذكور شد ، ليكن داخل اماطه وايتان است ، يعنى : تطهير ظاهر بدن از قاذورات حسيه حكميه شوب كما قال صلى الله عليه و آله : « أدنى شعب الايمان اماطة الاذى »^۱ كقوله تعالى : « قُلْ هُوَ أَذىً » » ^۲ يعنى : ما يعوقك عن طريق الحق ، وايتان آن بذل مال و بدن است از مكررات مانند زكات و صدقات ، و غير مكرر مانند حج ، و مراد از ايتان اماطه و ازاله دوستى مال است از خزانه قلب تا آنكه او را شاغل نشود .
و ايتان دو قسم است : فعل و ترك ، اما ترك مانند صوم است ؛ از آنكه در وى كفّ نفس است از شهوت نفس و جوع ، و فعل مانند نماز و ذكر و تسبيح است .
و مجاهده روحانيه آن تزكيه و تخليه است ، يعنى پاك شدن از رذائل قواى قويه كه منشأ آن دوستى بر متاع دنيا و مزخرفات اوست و « حب الدنيا رأس كلّ خطيئة »^۳ و ما خلاه فهى بناتها .
و امّهات آن سه چيزاست :
اول : حرص كه از وى شره و شبق متولد است ، و هوى كه صاحب شوك است و غصون

و آن جناب صلى الله عليه و آله اقرب خلق بود به سوى حق ، غفلت از عبادت و رياضت نداشت ، و از لذات حلوه دنيا بهره اى نبرد ، پس هر كس لحظه و لمحه اى از اين دشمن داخلى غفلت ورزد به مهلكه عظيمه مى افتد .
بلى ،

رفتم كه خار از پا كشممحمل نهان شد از نظر
يك لحظه غافل گشته امصد ساله راهم دور شد
آرى ، بُعد از رحمان ، عين قرب نفس و شيطان است ، و غفلت از خداوند عين اقبال به ما سواى اوست ، از اين جهت است از ربيع بن خيثم ^۱ كه از زهاد ثمانيه است سؤال كردند كه : چرا در شب نمى خوابى ؟ فرمود : عساكر شيطان بيدارند و در كمين ، مى ترسم كه مرا از آسمان قرب به زمين بعد و حرمان بيندازند ، پس مجاهد را لازم است به كتب اخلاق مراجعه كند و از حجب سبعه كه در راه مجاهده اش هستند آگاه گردد و در مقام رفع و كشف آنها برآيد و دواء دردهاى خود را از شفاء خانه عقل بدست آورد ، و بخواند آنچه را حضرت صادق عليه السلام فرمود : « طوبى لعبد جاهد اللّه نفسه و هواه ومن هزم جند هواه ظفر برضاء اللّه ومن جاوز عقلُه نفسَه الأمارة بالسوء بالجهد والاستكانة والخضوع على بساط خدمة اللّه فقد فاز فوزاً عظيماً ولا حجاب أظلم و أوحش بين العبد وبين اللّه من النفس والهوى وليس لقتلهما وقطعهما سلاح وآلة مثل الافتقار والخشوع والجوع والظماء بالنهار والسهر بالليل .
فإن مات صاحبه مات شهيداً وإن عاش واستقام أدّى عاقبته إلى الرضوان الأكبر .
قال اللّه عزّ مجده :« وَالَّذِينَ جَاهَدُوا فِينَا لَنَهْدِيَنَّهُمْ سُبُلَنَا وَإِنَّ اللّهَ لَمَعَ الْمُـحْسِنِينَ »^۲» . ^۳