[اشعار مولوى در جهاد اكبر]

خلاصه : بهتر ختم اين عنوان است به آنچه در معنى « رجعنا من الجهاد الاصغر الى الجهاد الأكبر »^۱ مولوى فرموده است :

قد رجعنا من جهاد الاصغريمبا نبى اندر جهاد اكبريم
كشتن اين كار عقل و هوش نيستشير باطن سخره خرگوش نيست
قوت از حق خواهم و توفيق لافتا به سوزن بر كنم اين كوه قاف

در احاديث قصار در فضل جهاد

و خوب است چند حديث قصار در باب جهاد ظاهرى جسمانى بنويسم :
قال رسول اللّه صلى الله عليه و آله : « الجنة تحت ظلال السيوف »^۲ .
و أيضاً فرمود : « الجنة [تحت] اطراف العوالى^۳»^۴ .
و أيضاً فرمود : « الجهاد فى سبيل اللّه فى الليل او اليوم خير من الدنيا وما فيها »^۵ .
وأيضاً : « السيوف مقاليد الجنة »^۶ .

جمّه و عوائق غمه دارد ، و هريك پاى سالك را فرا گرفته .
دوّم : كبر است چنانكه ابليس را از درگاه ربوبيت راند و او را به محطّ خراب دنيا به مفاد « اهْبِطُوا مِنْهَا جَمِيعاً »^۱ انداخت و از عتبه عاليه الهيه دور كرد و كبر وى موجب لعنت و سخط گرديد .
سوّم : حسد است كه قابيل هابيل را به واسطه آن بقتل رسانيد ، و به كريمه : « وَمَن يَقْتُلْ مُؤْمِناً مُتَعَمِّداً فَجَزَاؤُهُ جَهَنَّمُ »^۲ مستحقّ عقوبت دركات نيران شد ، و از اين جهت فرمودند : « فاهرب من كل الحسد هربك من الاسد » .
بيت

كُلُّ العَداوةِ قد تُرجى إزالتُهاالاّ عداوةَ مَن عاداكَ مِن حَسَدِ
پس امّهات ثلاثه حرص و كبر و حسد اصول رواسخ است در طباع ، و فروع آنها شوامخ باسقات است در نفوس ، و فقره « ثلاث مهلكات شحٌّ مطاع و هوى متبع و اعجاب المرء بنفسه »^۳ اشاره به اوست .

سه شعر از شيخ ابو على سينا در تهذيب نفس

و عجب فرمود فيلسوف اعظم ابو على سينا :

هذّب النفوس بالعلوم لترقىوترى الكلّ وهى الكلّ بيت
انما النفس كالزجاجة والــعقل سراج و حكمة اللّه زيت
فانّك ان اشرقت فانت حى وانك ان اظلمت فانك ميت