ده نكته درباره «شرح اصول كافي» ملاصدرا - صفحه 37

كتابهاى رجالى زير, نام برده و از آنها استفاده كرده است: «رجال» و «فهرست» شيخ طوسى, «رجال» كشّى, «رجال» نجاشى, «التحرير الطاووسى», «خلاصة الأقوال» علاّمه حلّى, حاشيه شهيد ثانى بر «خلاصة الأقوال», حاشيه شيخ محمد بر حاشيه شهيد, «نقد الرجال» تفرشى و «رجال وسيط» استرآبادى. ۱
امّا به نظر مى رسد كه ملاّصدرا فقط به دو كتاب اخير رجوع مى كرده و از بقيه كتابها توسط اين دو كتابْ استفاده كرده است. ۲
واضح است كه صدرالمتألهين در علم رجال, فوق العاده نبوده و از نسخه خطّى «شرح أصول الكافى» به خطّ مؤلف, بر مى آيد كه در آغاز, تصميم بررسى رجال سند احاديث را نداشته; زيرا بحثهاى مربوط به سند, در حاشيه نسخه اضافه شده است. ۳
البته ملاّصدرا در چند جا در بحثهاى رجالى, اظهار نظر و داورى هم كرده است. ۴ امّا آيا اين بررسى سند, براى اين بوده كه اعتبار اسناد احاديث را ثابت كند و يا كارى تفنّنى انجام داده است؟
او در ذيل حديث دوم كتاب العقل آورده است:
هذا الحديث و ان كان ضعيف السند… إلا أن ذلك لايقدح فى صحّة مضمونه لأنّه معتضد بالبرهان العقلى و كذلك كثير من الأحاديث الواردة فى أصول المعارف و مسائل التوحيد و غيره. ۵

1.ميرزا محمد استرآبادى, سه كتاب رجال كبير و وسيط و صغير دارد. «رجال كبير» او چاپ شده است. ملاّصدرا از «رجال وسيطج» او كه نسخه هاى خطّى آن هم فراوان است, بهره برده و چند جا با عنوانهاى «محمد استرآبادى», «كتاب فاضل استرآبادى» و «رجال فاضل استرآبادى» به آن اشاره كرده است (ر.ك: شرح أصول الكافى, ج۲, ص۲۴ و ۶۲ و ۷۹ و ۱۴۶ و ۱۶۰ و ۲۱۶).

2.در يك جا مطلبى با عنوان «بعض الفضلاء فى رجاله» نقل كرده كه در «نقد الرجال» تفرشى, همان مطلب ديده مى شود (ر.ك: شرح أصول الكافى, ج۲, ص۲۰۸ و نقد الرجال, چاپ سنگى, ص۱۵۹).

3.اين نسخه در كتابخانه آية اللّه مرعشى قم نگاهدارى مى شود.

4.ر. ك: شرح أصول الكافى, ج۲, ص۸۰ و ۸۱ و ۱۵۴ و ۳۷۰ و ج۳, ص۲۰.

5.همان, ج۱, ص۲۲۰.

صفحه از 39