جلوه های حديث در تفسير صدرالمتألهين - صفحه 48

او در ذيل آيه «إنّ اللّه لايستحيى أن يضرب مثلاً ما بعوضة فما فوقها» ۱ دو روايت درباره حياى خداوند ذكر مى كند, با اين مضمون كه خداوند حيا مى كند كه بنده اى دستش را به سوى او بالا ببرد و او آن را خالى برگرداند; همچنين حيا مى كند كه مسلمان پيرى را عذاب دهد. ۲ ملاصدرا در پايانْ نتيجه مى گيرد كه حيا به معناى ترس نيست; بلكه به معناى ضد آن است. ۳
درباره مثال زدن خداوند به پشه نيز ملاصدرا از امام صادق(ع) روايتى آورده كه خداوند به پشه مثال زد; زيرا با وجود حجم كوچكش, همه اعضاى بدن فيل را به اضافه دو عضو ديگر, در او قرار داده است. خداوند به اين وسيله, مؤمنان را از لطيف و عجيب بودن آفريده هايش آگاه مى كند. ۴
نمونه ديگر, در نقل ماجراى توبه آدم(ع) است. پس از نافرمانى آدم و هبوط او به زمين, خداوند مى فرمايد: «فتلقّى آدم مِنْ ربّه كلمات فتاب…». ۵ صدرالمتألهين, روايتى را از اهل بيت(ع) نقل مى كند كه آدم بر عرش, نامهايى ديد كه با اكرام و بزرگداشت از آنها ياد شده بود. وقتى درباره آنها سؤال كرد, جواب داده شد كه اينها اسامى بلند مرتبه ترينِ انسانها در نزد خداوند است و آن, اساميِ مبارك محمد(ص), على, فاطمه, حسن و حسين(ع) بود. سپس آدم براى قبول توبه اش با آن نامها به خداوند توسّل جست. او در ذيل اين روايت مى نويسد: اين روايت, به مقامهاى اين نيكان و مراتب بالاى اين ذوات مكرّم و جانهاى پاك, در عرش الهى و قبل از وجود يافتن در اين دنيا و بعد از باز گشت آنها از اين دنيا اشاره دارد و در عين حال, اتّصال آنها به اين كلمات,

1.سوره بقره(۲), آيه۲۶: خداوند از اينكه به پشه و يا كوچكتر از آن مثل زند, شرم نمى كند.

2.تفسير القرآن الكريم, ج۲, ص۲۰۰ [; به ترتيب: الجامع الصغير, ج۱, ص۷۰; مسند الشهاب, ص۱۱۱۰ و ۱۱۱۱; سنن الترمذى, ج۵, ص۲۱۷ (ح۳۶۲۷) و نيز: بحارالأنوار, ج۷۵, ص۱۳۷; حلية الأولياء, ج۲, ص۳۸۷].

3.همان, ص۲۰۱.

4.همان, ص۲۰۸[; مجمع البيان, ج۱, ص۶۷].

5.سوره بقره(۲), آيه۳۷: سپس آدم از پروردگارش كلماتى دريافت نمود و او را بخشيد.

صفحه از 70