موضوعى, نمى توان نظر دقيقى داد. چه بسا ممكن است با ديدن يك آيه و يا روايت, نتيجه اى به دست آيد كه با استشهاد به آيات و روايات همْ سياق با آن, نتيجه عوض شود.
ييكى از مواردى كه ملاصدرا به نقد و بررسى روايات مى پردازد, همين مورد است. به عنوان نمونه, روايتى است كه مى فرمايد:
۰.من قال لا إله إلا اللّه, دخل الجنة. ۱
۰.كسى كه لااله الااللّه بگويد, داخل بهشت مى شود.
بعضى با توجّه به اين روايت گفته اند كه اقرار به كلمه توحيد, مانع وارد شدن به جهنّم است. ملاصدرا در جواب اين عدّه مى گويد: تمسّك به اين روايت براى مدّعايشان ضعيف است; زيرا اين حديث, خلود در آتش را نفى مى كند, نه دخول در آتش را. تنها ايمان قوى مانع دخول در آتش است و شاهد آن, روايتى از پيامبر اسلام است كه مى فرمايد:
۰.انّه يقال يوم القيامة أخرجوا من النار من فى قلبه مثقال من الإيمان و نصف مثقال, و ربع مثقال, و شعيرة, و ذرّة. ۲
۰.روز قيامت گفته مى شود: كسى كه در قلبش به قدر مثقالى از ايمان است, او را از آتش بيرون بياوريد و همچنين كسى را كه در قلبش نصف مثقال, ربع مثقال و يا به اندازه جو و يا ذره اى ايمان باشد.
۰.سپس مى گويد: همه اينها هشدار بر درجات ايمان است و نشان مى دهد كه اين مقدار از ايمان, مانع دخول در آتش نيست و مفهومش اين است كه اگر كسى ايمانش بيش از يك مثقال باشد, داخل آتش نمى شود و كسى كه در قلبش ذره اى از ايمان باشد, مستحق خلود در آتش نيست, هر چند كه داخل در آتش مى شود. ۳
1.بحارالأنوار, ج۳, ص۱۳; كنزالعمّال, ج۱, ص۶۱ (ح۲۰۸).
2.تفسير القرآن الكريم, ج۳, ص۳۲۷ [و با عبارتى مشابه در: سنن ابن ماجة, ج۱, ص۲۳ (باب فى الايمان)].
3.تفسير القرآن الكريم, ج۳, ص۳۲۷.