مراتب انس با قرآن در روايات - صفحه 91

آن را به او آموخته است و آيه اى نازل نكرده است كه حضرت, تفسير و تأويل آن را نداند و جانشينان بعد از او نيز تمام آن را مى دانند.

2ـ در طرح ارائه شده, بالاترين رتبه انس با قرآن, عمل به قرآن بود; امّا در روايات, رابطه عمل با علم, رابطه اى دو طرفه است و عمل, هم از آثار علم شمرده شده و هم از آن به عنوان مقدمه علمْ ياد شده است. پيامبر(ص) فرمود:

۰.انّ العالم من يعمل بعلم وان كان قليل العمل. ۱

۰.عالم, كسى است كه براساس علمْ عمل كند; گرچه مقدار عمل او اندك باشد.

۰.و در روايت ديگرى فرمود:لا تكونُعالماً حتّى تكونُ بالعلم عاملاً. ۲
عالم نخواهى بود, مگر آنكه به علم خويش عمل كنى.

۰.در مورد مقدمه بودن عمل براى علم نيز پيامبر(ص) فرمود:من عمل بما يعلم, ورّثه اللّه علم ما لم يعلم. ۳

۰.هر كس به آنچه مى داند عمل كند. خداوند آنچه را نمى داند به او ياد مى دهد.

اطلاق رواياتى كه رابطه دو طرفه علم و عمل را بيان مى كنند, شامل علم و عمل به قرآن هم مى شود. هم علم به قرآن, مقدمه عمل به آن و هم عمل به قرآن, مقدمه علم به آن است. پس دسته اى از معارف قرآن, اختصاص به «راسخين فى العلم» دارد و از دايره فهم عادى خارج است و همه كس را ياراى دستيابى به آن نيست; امّا غير از آن را ديگران هم درك مى كنند; علمشان مقدمه عمل مى شود و عملشان, موجب زيادى علم آنها مى گردد.
خداوند بر علم و عمل قرآنيِ ما بيفزايد!

1.ثواب الأعمال, ص۴۳۶.

2.تنبيه الخواطر, ابوالحسين ورّام, ج۲, ص۲۱۴; مجمع البيان, الطبرسى, ج۸, ص۴۴۶.

3.حلية الأولياء, ابونعيم الاصفهانى, ج۱۰, ص۱۵; الجامع الصغير, جلال الدين السيوطى, ج۲, ص۱۹۲ (ح۵۷۱۱); غرر الحكم, ح۹۵۶۹; مشكوة الأنوار, ابوالفضل على الطبرسى, ص۱۳۹; التوحيد, الصدوق, ص۴۱۶; ثواب الأعمال, ص۱۶۱; أعلام الدين, الديلمى, ص۹۶.

صفحه از 91