مرحله نخست
1ـ1. معاوية بن صالح و صعصعة بن سلاّم (حدود نيمه اوّل قرن دوم هجرى در مورد اوائل دست اندركار ترويج حديث, اطّلاعاتى كه معاويه و صعصعه گردآورى كرده اند, توسط شاهد و دليل بيرونى, مورد تأييد نيست. هيچ سلسله سندى كه نام اينان در آن وجود داشته باشد, در اخبار روات اندلسى ثبت نشده است. محدّث مصرى ابن يونس (م347ق/958م) از صعصعة بن سلاّم, به عنوان نخستين راوى حديث در اندلس نام برده است, بدون هيچ ذكرى كه او از كجا اين اطّلاعات را اخذ كرده و يا اين كه منبعش اندلسى بوده است يا شرقى. ۱
جداى از اين خبر, صعصعه, فقيهى ناآشنا در خارج از اندلس است. ابن عساكر نيز كه نام او را ياد كرده است, در شرح حال نگارى ذكر روات و رجال در اثرش, تاريخ دمشق, به خبر ابن يونس و منابع اندلسى متّكى بوده است. ۲ من نام صعصعه را در آثار بسيار مهم رجالى شرقى نيافتم. همچنين گفته شده كه او براى اوّلين بار, مكتب اَوزاعى را در شبه جزيره ايبرى معرّفى كرده است.
از سوى ديگر, معاوية بن صالح, محدّث شناخته شده اى در شرق اسلامى است و نامش در اسناد صحاح ستّه (بجز صحيح البخارى) وجود دارد. او به عنوان استاد محدّثان مشهورى همچون: عبداللّه بن وهب (م197ق/912م), عبدالرحمان بن مهدى (م198ق/813م), ابو صالح (م223ق/838م), اسد بن موسى (م212ق/827م), ليث بن سعد (م175ق/791م), واقدى (م207ق/823م), سفيان ثورى (161ق/ 778م), سفيان بن عُيَينه (م198ق/813م)
1.معضل منابع اندلسى اى كه توسط ابن يونس استفاده شده اند, حل شده است. ر.ك:
Fierro, Ibn Yunus,fuuente de Ibn al-Faradi , Homenaje a.D cabanelas O.F.M.۲ vols, Granada, ۱۹۸۷, I,۲۹۷-۳۱۳.
2.من از نسخه خطّى كتاب خانه سليمانيه (داماد ابراهيم پاشا), شماره ۸۷۵, برگ ط ۴۲۲، ۶ـ۲۲ استفاده كرده ام. ابن عساكر, شرح حال صعصعه را از نوشته ابن يونس اخذ كرده است; گرچه متن, ناقص به نظر مى رسد. جايى كه عبارت «كان أول مَن أدخل الأندلس الحديث» است, كلمه آخر, حذف شده است و بدون آن, جمله معناى مشخّصى ندارد.
